De kerk belijdt een onopgeefbare band met Israël, maar er zijn veel mensen in de kerk die menen dat deze band in mindering zou komen op de diaconale verplichtingen van de kerk. Dit is echter onjuist. De diaconale relaties die de kerk onderhoudt met medekerken en -christenen of met de niet-gelovige armen, is namelijk van volstrekt andere aard dan haar relatie met Israël.

Een vergelijking met een gezin kan dit duidelijk maken. Kinderen hebben hun bestaan en hun onderlinge relatie te danken aan hun gezamenlijke relatie tot de ouders. Zo heeft de band met Israël alles te maken met de oorsprong van de kerk wereldwijd. Omdat Jezus als geboren Jood ook een Joods geloof had, betreft die verbondenheid een historisch-geestelijke verworteling. Daarom is de band uniek ten opzichte van alle andere mogelijke relaties van de kerk.

Israël is al zestig jaar verwikkeld in een politiek conflict. Dan is kerkelijke bezinning op de band met Israël alleen maar nodig wanneer binnen de kerk de mening opkomt dat die band onder druk kan komen te staan vanwege politiek.

Kerk in Actie is de tegenwoordige benaming voor de diaconie van de kerk. Uit die nieuw gekozen naam is al haast af te leiden dat de diaconie haar eigen functie nogal heeft opgerekt. In plaats van onopgesmukt dienend, eenvoudig hulp te bieden zonder aanzien des persoons heeft de diaconie gemeend politieke afwegingen te moeten maken in de uitvoering van haar taak. Een fout die moeder Teresa nooit zou hebben gemaakt.

Kerk in Actie hoort slechts te werken vanuit de verbondenheid met Israël en niet aan die verbondenheid te wrikken op grond van eigen politieke ideeën. Daar had de IPA-nota over moeten gaan. Ook buiten de diaconie zijn de ideeën van verschillende anti-Israëlgroeperingen de kerk binnengeslopen. Of zijn ze nooit weggeweest?

Kerkdroom
Hoe je dan moet omgaan met kritiek op Israëls regering? Dat moet ieder voor zich uitmaken, maar de kerk heeft hier geen taak. Zij is niet in het leven geroepen om rechtertje of schooljuffrouw te spelen tegenover Israël, maar ze is juist als Israëls niet-politieke bondgenoot op de wereld gezet.

De dienende taak van de PKN, de diaconie, is voor de kerken in het Midden-Oosten dan ook niet alleen van humanitaire aard. Vanouds zitten deze kerken nog gevangen in een anti-Joodse theologie. De diaconale taak van de kerk zal dan ook tevens moeten inhouden dat zij deze kerken theologisch uit de droom helpt. Die oeroude kwalijke kerkdroom, die ook de kerk van het Westen ooit heeft gebracht tot praktijken als de kruistochten om het zogenaamde heilige land te annexeren. Die tot de uitspraken van Luther heeft geleid en erger, omdat de kerk dacht dat zij Israël van haar plaats kon dringen.

Er is dus niets nieuws onder de kerkelijke zon, die nog steeds als de heidense ”sol invictus” (onoverwinnelijke zon) van keizer Constantijn de Grote de christelijke ogen kan verblinden. Een nota die ook in de eindversie deze ambivalentie niet heeft overwonnen, zal de PKN niet tot zegen zijn.

De auteur is hervormd emeritus predikant.