We beginnen met het eenvoudigste. Het komt geregeld voor dat een patiënt zich meldt met iets in het lichaam wat er niet hoort. Denk aan een houtsplinter in de hand, een doorn in de vinger of een stukje glas in de voet. Een dergelijk voorwerp, in vaktaal een ”corpus alienum”, is niet altijd makkelijk terug te vinden. De radiologie kan hierbij helpen. We gebruiken hiervoor het echoapparaat. Dit kan met een bepaalde echokop, oftewel een transducer, nauwkeurig het weefsel onder de huid zichtbaar maken. Structuren vanaf enkele millimeters groot kunnen we op deze manier identificeren. Vervolgens markeren we de locatie van het voorwerp met een watervaste stift, zodat de chirurg het makkelijk kan verwijderen.

Een ander voorbeeld komt uit de hoek van de borstkankerzorg, de mamma-oncologie. Als er een borsttumor is vastgesteld, wordt hieruit meestal een stukje weefsel verwijderd. De plaats van de biopsie wordt dan meestal gemarkeerd met een heel kleine marker.

Soms zijn we net als wegwerkers druk met het markeren van de weg naar de juiste eindbestemming

Er bestaan verschillende soorten markers. Een bekende is de zogenaamde O-twist-marker. Deze is gemaakt van nitinol, een verbinding van nikkel en titanium. Het bijzondere van deze marker is zijn vormontwikkeling. Eerst zit deze nog in een rechte, lijnvormige structuur in een naald opgesloten. Als we de marker met behulp van echografie bij de tumor hebben gebracht, wordt deze uit de dunne naald geduwd en krult de marker op in een cirkelvorm. Deze cirkel is later bij de operatie makkelijk terug te vinden. Bovendien is de marker altijd goed zichtbaar op een röntgenopname, het mammogram.

Wegwerkers

Het laatste voorbeeld hoort ook thuis in de oncologie. Een van de bekendste huidtumoren is het melanoom. Als dit in een vroege fase van de ziekte wordt ontdekt, kan de tumor vaak geheel worden verwijderd. Helaas is de tumor soms echter al naar omliggende lymfeklieren uitgezaaid, gemetastaseerd. Als het melanoom bijvoorbeeld op het bovenbeen is gevonden, kan het zijn dat er een lymfekliermetastase bestaat in de lies. Deze lymfeklier dient dan vaak operatief te worden verwijderd. In dat geval is het van groot belang dat de juiste klier wordt gevonden. Immers in de lies zitten altijd meerdere klieren, terwijl er soms in slechts één klier een uitzaaiing zit.

Of er een metastase is, kunnen we bepalen met behulp van een PET-CT-scan. Hierbij wordt een stofje in de bloedbaan gespoten dat zich specifiek koppelt aan de tumorcellen. Vervolgens kunnen we met de echografie deze metastase identificeren en met een heel dunne draad markeren. Zo is het bij de operatie duidelijk welke klier er moet worden verwijderd.

Kortom, soms zijn we net als wegwerkers druk met het markeren van de weg naar de juiste eindbestemming.

De auteur is radioloog in een Zwitsers ziekenhuis.

Artsen en zorgverleners vertellen over hun werk