Nieuws is overal, ongefilterd komt het de hele dag van alle kanten onze ”oogpoort en oorpoort” binnen. Als nieuwsconsument lever je een dagelijkse inspanning om een volwaardig en gevarieerd nieuwsmenu samen te stellen. Want voor je het weet vliegen de nutteloze feitjes je om de oren en heb je last van een stevige infobesitas.

In de supermarkt van het dagelijkse nieuws liggen de schappen vol met felgekleurde ophef, luidkeels aangeprezen relletjes en grootverpakkingen gedoetjes. De kopstellingen zijn gevuld met grote hoeveelheden waan van de dag. In het gangpad staan displays met de actueelste liveblogs. Bij de kassa staat een mand met verse klik-nu-doortjes. De nuance is ver te zoeken. Bij navraag word je langs gangpaden gestuurd met sappige details en ongezouten columns. Daar, helemaal aan het eind liggen ze, in het gangpad met kwaliteitsmedia. Ja, daar, helemaal onderin... het is wel wat stoffig en let even op de houdbaarheidsdatum.

Bij miljoenen loopt het water in de mond als de snelle suikers van het politieke relletje lonken

Journalisten zeggen vrijwel altijd onafhankelijk te zijn en te doen aan waarheidsvinding. Dat is voor de meesten waarschijnlijk ook echt de drijfveer om de opleiding journalistiek te gaan doen. Maar eenmaal in actieve dienst in de nieuwssupermarkt blijkt de druk op de redactie hoog. Clicks, views en oplages zijn ijzeren doelen. Nieuws is een product, het moet verkopen. En zo smelten de goede voornemens van velen als een chocolade-eitje op de verwarming.

Nieuws geeft je zicht op de ontwikkelingen in de nationale politiek, de geopolitiek en andere delen van de maatschappij. Nieuws is essentieel om bijvoorbeeld politici te kunnen beoordelen. Sterker nog, nieuws bepaalt en stuurt voor een belangrijk deel onze democratie. Nieuws kan iemand maken of breken. Feitelijk leven we in een mediacratie. Media stuwen partijen op in de peilingen en schrijven of verslaan ze weer naar beneden als het tegenvalt. Een goede, genuanceerde nieuwsvoorziening daarentegen zorgt ervoor dat we gezamenlijke waarheden delen, dat er meer stabiliteit komt in de politiek.

Wie bedacht dat het een goed idee was om van nieuws een verdienmodel te maken? Want daarmee is de basis gelegd voor een ingewikkelde symbiotische (want media en consument zitten aan elkaar vast, zijn van elkaar afhankelijk) spiraal naar beneden tussen nieuwsmedium en nieuwsconsument.

Dit model gaat uit van de veronderstelling dat de nieuwsconsument in staat is om verantwoorde keuzes te maken. Dat hij zichzelf kan beheersen als hem te veel of te vluchtige hapjes worden aangeboden. Niets is echter minder waar. Bij miljoenen loopt het water in de mond als de snelle suikers van het politieke relletje lonken. Verhalen die bol staan van pittige uitspraken, sappige details of gepeperde quotes gaan als snackjes over de toonbank. En als de buik daarvan vol is, is er geen ruimte meer voor het gedegen verhaal, met afgewogen meningen en hoor en wederhoor.

Nieuws bepaalt en stuurt voor een belangrijk deel onze democratie

Het verdienmodel gaat ook uit van een nieuwsmedium dat wars van populariteit onverschrokken blijft kiezen voor inhoud en kwaliteit. Dalende oplages en kijkcijfers boeien niet. Moedig voorwaarts. Ook dat is verre van waar. Bij veel media loopt het water in de mond als de primeurs en de clickrecords lonken. De neus wordt dan opgehaald voor de vitaminerijke mix van zorgvuldig checken en hoor en wederhoor toepassen.

De oplossing lijkt een nieuwsdieet. Klik niet langer de aantrekkelijkste niemendalberichtjes aan, maar kies eens voor dat zwaardere stuk met inhoud. En hang niet op de bank, afwachtend wat er op je nieuwsbordje komt, maar ga eropuit. Zorg voor voldoende beweging, ga actief op zoek naar goed en genuanceerd nieuws over belangrijke gebeurtenissen. En zoals het ook gaat bij afvallen en lijnen: als je volhoudt, komt er een moment dat het vanzelf gaat. Het zal even wennen zijn voor journalisten en redacteurs om u zo nieuwsfit te zien. Om te merken dat u de gezonde artikelen aanklikt in plaats van het nieuwste relletje. Maar... als zij er eenmaal aan gewend zijn, zullen ook zij zich beter voelen. Want zo kunnen zij eindelijk weer doen waarvoor zij journalist zijn geworden.

Zo krijgen media ook weer hun waardevolle plek in ons democratisch bestel. Niet als verslavend entertainment, maar als onmisbaar onderdeel van een gezonde democratie.

De auteur is Tweede Kamerlid voor de SGP.