Kwetsbare kinderen die in tehuizen wonen en waarschijnlijk al genoeg hebben meegemaakt. Kinderen die hoopten op een betere toekomst, maar nu, in het oosten van Europa, op enkele uren vliegen van Nederland, zijn meegenomen. Hopelijk nog in leven, maar waar en onder welke omstandigheden? Het nieuws komt binnen – en toch ook weer niet.

De mens richt zich automatisch op nieuws waarin geweld voorkomt

Wat lees ik hier eigenlijk? Kan ik de reikwijdte van dit simpele nieuwsbericht bevatten? Als ik dit met mijn eigen ogen had gezien, was ik waarschijnlijk ontdaan geweest. Maar nu: ik lees het, klap mijn telefoon dicht en ga ogenschijnlijk onverstoord weer verder. En dit is nog maar één nieuwsitem. Vorig jaar werd bekend dat het aantal conflicten wereldwijd sinds 1946 nog nooit zo groot is geweest als nu.

Steeds meer mensen kiezen ervoor om minder of zelfs geen nieuws meer te volgen: te veel negativiteit en ellende. Is dat struisvogelpolitiek? Alsof iets niet bestaat zolang je het niet ziet? De wereld draait wel door, met of zonder onze aandacht. Maar als burgers in een democratische rechtsstaat hebben we niet alleen rechten, maar ook verantwoordelijkheden. Democratie vraagt om betrokkenheid.

Media spiegelen de wereld om ons heen, maar worden vaak vluchtig aangeboden. Door je te verdiepen in verschillende perspectieven en meningen vorm je je eigen standpunt. Dat is precies wat een democratie levend houdt. Alleen als we ons bewust zijn van onze rol kunnen we écht invloed uitoefenen.

Tegelijkertijd hebben onze hersenen ook een grens. Als er in je leven grote traumatische gebeurtenissen plaatsvinden, kan het zomaar gebeuren dat je bepaalde dingen niet meer weet. Je hersenen beschermen je dan door bepaalde zaken niet op te slaan. Je hersenen veranderen ook als je de hele dag aan het nieuws wordt blootgesteld. Neuropsycholoog Margriet Sitskoorn stelt dat je angstiger en depressiever kunt worden als je continu nieuws tot je neemt. Bovendien blijkt uit onderzoek dat de mens zich automatisch richt op nieuws waarin geweld voorkomt. Die eigenschap is nuttig als geweld in je omgeving plaatsvindt, maar heeft dus ook zijn weerslag op de hersenen: ze beïnvloedt onze angst- en informatiesystemen direct. De hersenstructuren veranderen onder invloed van het nieuws dat je verneemt. Als je al dat nieuws écht tot je laat doordringen, krijg je wellicht meer begrip voor mensen die zich afsluiten voor het wereldnieuws.

Geen nieuws volgen zou betekenen dat je geen weet zou hebben van het kinderleed dat zich nu in Oekraïne en Rusland afspeelt. Maar als je hiervan wel weet hebt, betekent dit ook dat je een verantwoordelijkheid hebt. Je kunt je mengen in de politiek of betrokkenheid tonen bij een maatschappelijke organisatie die zich hiervoor inzet. Als christenen kunnen we bidden en onze zorgen bij God neerleggen. Het lost niet alles op, maar geeft rust en bemoedigt anderen.

In de lijdenstijd lijkt het wereldleed soms nog rauwer tot me door te dringen. Toen ik de nieuwskop over de massale kinderontvoeringen las, moest ik denken aan het oude paaslied dat nu veel gezongen wordt: „Leer mij, o Heer’, Uw lijden recht betrachten, in deze zee verzinken mijn gedachten.”

De diepte van deze oude woorden is moeilijk in moderne taal te vangen, omdat ze dan aan diepgang inboeten. Wie Jezus’ lijden recht betracht, ziet in deze lijdenstijd ook nadrukkelijk al het lijden van de wereld. Jezus draagt immers al dat lijden. Sommige nieuwsberichten raken ons nu dieper en kunnen ons verlammen of somber maken.

Het lijdensevangelie zet ons, als het goed is, stil bij de enorme impact ervan: hoe groot, omvattend en levensveranderend dit voor ons is. Maar het kan ons nooit verlammen, omdat het trompetgeschal van het paasevangelie erboven uitstijgt: Jezus overwon de dood en daarmee het lijden. Dankzij dat lijdensevangelie mogen we in geloof met Paulus zeggen: „Want ik ben ervan overtuigd dat het lijden van de tegenwoordige tijd niet opweegt tegen de heerlijkheid die over ons geopenbaard zal worden.”

De auteur is bestuurder van Woord en Daad.