Matviichuk kwam internationaal in de schijnwerpers te staan toen ze, of feitelijk de organisatie Center for Civil Liberties waarvan ze president is, in oktober 2022 de Nobelprijs voor de Vrede kreeg toegekend. Dit was een direct gevolg van haar inzet als advocaat voor mensenrechten na de inval van Rusland in haar land eerder dat jaar.

Voor Matviichuk was de strijd indertijd al bijna acht jaar aan de gang. Tijdens een bezoek aan Londen licht ze haar nog altijd niet tanende activisme toe. „De machtshonger van Poetin is tomeloos. Als hij succes heeft in Oekraïne volgen andere Europese landen. Een Russisch gezegde luidt: „Je krijgt meer trek als je aan het eten bent.” Dat geldt feitelijk voor iedere dictator en dus ook voor Poetin.”

Matviichuk is verbolgen dat haar land en de Europese partners op een zijspoor zijn gezet door de Amerikaanse president Donald Trump. Die kijkt volgens haar naar de onderhandelingen alsof er een vastgoedtransactie moet worden afgewikkeld.

„Het is het menselijk drama dat tijdens de onderhandelingen het onderwerp van gesprek moet zijn. We hebben te maken met een situatie waarbij 20.000 Oekraïense kinderen naar Rusland zijn gedeporteerd. Er zitten duizenden militairen en een waarschijnlijk even groot aantal Oekraïense burgers gevangen is strafkampen waar ze te maken hebben met de meest gruwelijke martelingen. En dan hebben we het nog niet over de situatie in de bezette gebieden waar vrouwen en meisjes voortdurend in angst leven dat ze worden verkracht.”

Matviichuk realiseert zich dat politiek niet helemaal kan worden vermeden. „Natuurlijk moet er gesproken worden over mineralen en grondstoffen en mogelijke terugbetalingen, maar dat kan alleen maar als de prioriteit van de onderhandelingen ligt bij het menselijke aspect. En daarbij is het cruciaal dat er wordt gesproken over burgerlijke vrijheden. In de bezette gebieden bestaan die op dit moment niet.”

Militair vliegverbod

Als mensenrechtenadvocaat is Matviichuk dagelijks bezig met het verzamelen van bewijzen voor oorlogsmisdaden. Het mag er dan nu op lijken dat Poetin wordt gerehabiliteerd, maar daarvan kan volgens Matviichuk geen sprake zijn.

„Hij is de grootste kinderrover uit de wereldgeschiedenis. Natuurlijk kan er nu gesproken worden over onderhandelingen, maar die misdaden blijven bestaan. Ze kunnen niet van tafel worden geveegd. Het Internationale gerechtshof van de Vrede zal dat gewoonweg niet accepteren. Hij zal hoe dan ook terecht moeten staan.”

Matviichuk is blij met het voorstel van Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk om mogelijk soldaten naar Oekraïne te sturen. Ze beseft dat de militaire situatie niet gunstig is en dat het niet mogelijk is om verloren gegane gebieden met militaire middelen terug te winnen. „Maar we geven niet op. Het gaat immers niet in de eerste plaats om gebieden, maar om familie, vrienden en kennissen die onderdrukt worden. Dat mogen we niet vergeten.”

„In de tussentijd moeten we naar praktische oplossingen zoeken. Ik ben een mensenrechtenadvocaat en geen militair strateeg, maar ik denk dat een militair vliegverbod boven Oekraïne wonderen zou doen. Ik woon zelf in Kyiv en we hebben nog vrijwel dagelijks te maken met bombardementen. Als daar een einde aan zou komen, zijn we al een flinke stap verder”.