CGK stellen voorwaarden aan nieuwe synodezitting
De generale synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken eindigde donderdag voor veel afgevaardigden in mineur. Het toekomstplan voor het kerkverband kreeg onvoldoende steun. Vanaf vrijdagmiddag gaat de discussie vooral over de vraag of de synode, gezien haar onmacht om over de toekomst van het kerkverband besluiten te nemen, nu maar moet worden gesloten.
Advertentie
Hoe zat het ook alweer?
De CGK-synode vergadert over de toekomst van het kerkverband. Redacteur Addy de Jong vertelde woensdagochtend hoe het zo ver kwam.
Livestream
De Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) hebben de synode van Rijnsburg-Nunspeet vrijdagavond „conditioneel”, dus onder voorwaarden, gesloten.
De synode gaat stemmen. W. Hijmissen doet een voorstel om de synode nu conditioneel te sluiten en tussen mei en oktober een consultatieronde te houden. Dan kunnen kerken oplossingsrichtingen aandragen, met het doel om bij elkaar te blijven. Hij krijgt onvoldoende steun: 10 voor, 34 tegen en 5 onthoudingen.
De afgevaardigden steunen (met 31 voor, 15 tegen en 3 onthoudingen) een besluitvoorstel van ds. F.W. van der Rhee. Dat houdt in dat de generale synode, die in juni 2024 in Rijnsburg startte, „conditioneel” wordt gesloten. Verder krijgt het moderamen van de vergadering „het mandaat om de synode in juni opnieuw bijeen te roepen, wanneer aan een van de twee volgende voorwaarden, of aan beide, is voldaan”.
De eerste voorwaarde: „Wanneer –na overleg met adviseurs– blijkt dat er dossiers zijn waarop besluiten onontkoombaar nodig zijn.” De tweede voorwaarde: „Wanneer kerken in groten getale aangeven terug te zullen keren binnen de bedding van de genomen synodale besluiten die vast en bondig zijn, wanneer zij eerst daarvan zijn afgeweken.”
Als aan deze voorwaarden de komende twee maanden niet is voldaan, komt de synode op 3 juni alleen nog bijeen, zo luidt de besluittekst, „om zonder inhoudelijke bespreking de synode te sluiten”.
De vergadering gaat weer verder. Dr. C.C. den Hertog geeft het advies, ook namens zijn collega’s van de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA), om nu niet de synode te sluiten. Het moderamen zou, bijgestaan door adviseurs, moeten kijken welke thema’s in juni besproken moeten worden.
Ds. L.A. den Butter pleit ook voor een vergadering in juni. Hij hoopt dat plaatselijke kerken zich tot die tijd „bezinnen en oprecht bekeren”.
Na het antwoord door ds. Fokkema, krijgt de vergadering weer het woord. Vier afgevaardigden doen elk een eigen voorstel over de wijze waarop in hun ogen de synode van Rijnsburg/Nunspeet al dan niet moet worden afgesloten. Het voorstel van ds. E.B. Renkema bevat onder meer de instructie dat het moderamen een „broederlijk gesprek” moet organiseren over het gezag van de Heilige Schrift en over wat het betekent om kerk te zijn. Daaruit moet blijken of de CGK werkelijk niet meer samen verder kunnen.
Ds. F.W. van der Rhee wil dat de synode conditioneel wordt gesloten. Hij noemt een drietal voorwaarden waaronder de synode op 3 juni weer geopend kan worden. Eén ervan is deze, dat het moderamen de synode weer bijeen mag roepen „als kerken in groten getale aangeven terug te zullen keren binnen de bedding van de synodale besluiten die vast en bondig zijn wanneer zij eerder daarvan waren afgeweken.”
Ouderling W. Hijmissen doet opnieuw zijn voorstel om terug te gaan naar de plaatselijke kerken om te vragen of deze synode nog mandaat heeft.
Scriba ds. A.D. Fokkema antwoordt namens het moderamen op de gestelde vragen. Hij geeft eerst aan waar het moderamen géén heil in ziet. „De gang terug naar de kerken, in welke vorm dan ook. Daar zien wij niets in. Opnieuw een mandaat vragen, de kerken consulteren? Nee, dan gaan we terug naar de situatie vóór de synode. Dat lijkt ons niet de heilzame weg.”
Datzelfde geldt voor weer een nieuw toekomstplan ontwerpen. „Het klinkt sympathiek, maar wij achten dit niet geloofwaardig.”
Om weer op allerlei manieren het gesprek te openen over hermeneutiek en ecclesiologie, ziet het moderamen ook niet zitten. „Dit is niet de weg die te bewandelen is.”
De synode gewoon voortzetten, is in de ogen van het moderamen evenmin een optie. „Dat kan niet. Maar vandaag helemaal definitief sluiten, gaat ons ook te ver. Wat wij zouden willen, is iets wat hier tussenin zit.”
Iets na 17.00 uur is het tijd voor de dinerpauze. Ds. A. van der Zwan opent de maaltijd met gebed. Daarna kunnen de afgevaardigden zich tegoed gaan doen aan patat, bamischijven en frikandellen. Het zou weleens laat kunnen gaat worden vanavond. Enkele afgevaardigden zijn reeds afgereisd naar huis. Zoals ds. A.C. van der Wekken, die zijn afscheidsavond heeft van de cgk in Dokkum. „Dat kan niet verzet worden.” De predikant heeft een beroep aangenomen naar de cgk te Gorinchem.
„Als synode oogsten wij wat wij zaaien”, merkt ds. W. Klaver op. „En dan komt niemand van ons er zonder schuld uit.” Hij zegt ook dat „een huis dat tegen zichzelf verdeeld is, niet kan bestaan”. Met verwijzing naar artikel 28 NGB zegt hij: „We moeten onze hals buigen onder het juk van Christus.” Ds. Klaver betreurt het dat „ons kerkverband geen bescherming meer biedt voor alle kerken”. Hij steunt het moderamen in het voorstel de synode te sluiten. Wat hem betreft gebeurt dat provisorisch. „Ons kerkverband is failliet”, zegt hij. „Voortzetten wat failliet is, maakt de schuld alleen maar groter.”
Ds. H. Peet kijkt „met vreze en beven naar de toekomst”. Hij citeert wijlen ds. L. Kievit, hervormd predikant, die ooit zei: „De boze zoekt altijd naar een deur, en meestal komt hij door een scheur.”
Ds. W.L. van der Staaij merkt op dat de CGK „compleet zijn vastgelopen”. „Wij kunnen niet vlottrekken wat op particuliere synoden en op classicaal niveau is vastgelopen. En dat zal, naar de mens gesproken, ook een volgende synode niet lukken.” Hij sluit zich aan bij de gedachte de synode te sluiten, zij het conditioneel. „We moeten oppassen grote stappen te nemen als we niet overzien wat het betekent”, zegt hij.
Ds. M. Groen daarentegen vindt dat „de kerk niet op het punt staat te sterven. Gemeenten groeien en bloeien”, zegt hij. „Neemt u de rust en ruimte om tot uzelf en tot inkeer te komen”, voegt hij het moderamen toe. „Om op Goede Vrijdag te knielen bij het kruis en op de Paasdag weer op te staan.”
Ds. A.A.L. Aalderink vindt dat de CGK „het gesprek moet gaan zoeken met andere kerken in ons land”, zoals ook ouderling A. Heystek tijdens deze synode al meerdere malen heeft voorgesteld.
Ds. H. Bezemer vindt dat je als synode de agenda niet meer kunt afwerken als het huis in brand staat. „De toekomst van onze kerken staat op het spel. Werkelijk, er zijn tassen vol voorstellen gedaan om uit de impasse te komen”, zegt de predikant. „Maar er is geen weg meer. Verschillende van ons hebben hun ja-woord gebroken. Daar is er eigenlijk reden voor censuur op ambtsdragers”, zegt hij, refererend aan die gemeenten die tegen synodebesluiten in vrouwen in de ambten hebben bevestigd. „Verschillende van ons hebben het gezag van de synode betwist. Werkelijk, dat bestaat niet.”
Ds. S.M. Buth reageert in gelijke trant. „De breuk die door de kerk loopt, is niet meer te helen door modellen”, zegt hij.
Ds. H. Carlier vindt dat het gesprek over thema’s waarover verschil van mening bestaat, voortgezet moet worden.
Advertentie
Ds. Nutma zegt dat we elkaar vast moeten houden. „Er staan nog vragen open”, zegt hij. Over hermeneutiek en ecclesiologie moet langer doorgesproken worden, vindt hij. „Laten we in geduld nog een mijl met elkaar gaan. En laten we voor de volgende synode een convent beleggen en de opbrengsten daarvan meenemen naar de synode van 2017.”
Ds. F.W. van der Rhee geeft aan „geen wegen meer te zien om een uitweg te vinden uit de kerkelijke impasse”. Hij ziet geen andere weg meer dan de synode te sluiten. „Maar dan zeggen we dus wel tegen de kerken: wij kunnen u niet helpen, wij kunnen geen leiding en richting geven. En we zeggen tegen de classes: u moet het toch maar zelf uitzoeken.”
In verder praten over ecclesiologie en hermeneutiek ziet hij niets. „Het is niet zo dat we daar niet over gesproken hebben. Maar het punt is dat veel kerken al gezegd hebben: we gaan nooit meer terug achter de door ons genomen besluiten inzake vrouwen in de ambten”.
Ds. Van der Rhee: „Het Woord is in het geding, het gelovig ontvangen van wat God zegt. Juist dat gezag ligt onder vuur, en dat heeft ons kerkverband in brand gestoken.”
Zijns inziens gaat „ons kerkverband te gronde aan een gezagscrisis, een crisis van het Bijbels gefundeerde gezag”.
Hij stelt voor de synode conditioneel te sluiten. Het moderamen moet wat hem betreft het mandaat krijgen om dossiers die echt nog besproken moeten worden, te bespreken. Ook mag het moderamen de synode weer bijeenroepen „als kerken in groten getale aangeven terug te willen keren van hun weg” om vrouwen in de ambten te bevestigen.
De weg uit de impasse is niet gevonden, zegt afgevaardigde A. Verburg. Maar het zoeken is volgens hem nog niet klaar. Mogelijk is er nog een uitweg. Verburg doet het moderamen de suggestie om met de tegenstemmers van het model (over de twee afdelingen in de kerk), dat het donderdag niet redde, in gesprek te gaan.
Ds. A.C. van der Wekken pleit voor een tijd van rust en bezinning. Hij stelt voor een commissie in het leven te roepen die een vergadering in juni gaat voorbereiden: een dag van bezinning en gebed en een dag over de vraag hoe de kerken met elkaar verder moeten. „Ik wil deze dag niet afsluiten zonder perspectief. Wat zou het mooi zijn als we tegen elkaar zouden kunnen zeggen: we kunnen samen door één Deur, Jezus Christus.”
Ook ds. D. van der Wal vraagt zich af: hoe nu verder? „Er is zo veel gezegd, door velen van ons. Maar als we nu sluiten, wat zijn dan de gevolgen voor de kerken? Daarom wil ik nog een mijl gaan en vraag de synode provisorisch te sluiten. Dan kunnen we kijken welke dingen er nog gedaan moeten worden en in juni nog een keer bij elkaar te komen.”
Ds. P.A. Kok: „Misschien moeten we concluderen dat het plan is weggestemd omdat het niet van de Heere was? We staan met lege handen, maar ze moeten open zijn om te ontvangen, en tegelijk gevouwen. We moeten het van Hem verwachten, tot er een weg komt die echt van Hem is.”
Ds. J.G. Schenau wijst op het „gevaar” dat als de synode nu zou sluiten, er een „zwartepietenspel” zal worden gespeeld: wie is de schuldige? Sluiting van de synode wekt volgens hem ook de „suggestie” dat het moderamen „het kerkverband heeft opgegeven”. Hij stelt voor bepaalde onderwerpen te „prioriteren” en de agenda van de synode deels af te werken. Verder is er opnieuw bezinning op de toekomst van het kerkverband nodig.
Afgevaardigden krijgen nu de gelegenheid om inhoudelijk op de overwegingen van het moderamen te reageren. Ds. R. Bikker verwijst naar „een zuster”, die hem onlangs appte met de boodschap: Wat zitten daar bij jullie in Nunspeet de ramen en de gordijnen dicht? Het bracht ds. Bikker er vrijdag toe een deel van Johannes 20 voor te lezen, waar staat dat Jezus na Zijn opstanding de gesloten opperzaal binnen kwam, waarna de discipelen zich verblijdden. Ds. Bikker: „Als wij het niet meer weten, is dat niet het einde. Het einde is het Evangelie. En dus is het ook niet hopeloos.”
D. Schaafsma merkt op dat de CGK zijns inziens terug moet naar de kerkorde. „Dus kan ongehoorzaamheid niet bestaan. Terug naar de kerkorde kan zover gaan dat kerken buiten het kerkverband gezet worden. Ik weet: dat gaat niet gebeuren; want er treedt geen vermaan op.” Schaafsma toont zich bezorgd over „wat er op het grondvlak gaat gebeuren als we nu sluiten”. De afgevaardigde is daarom niet voor het sluiten van de synode.
T.A. Meijboom pleit voor het „provisorisch sluiten van de synode”. Volgens hem moeten er nog wel dringende zaken behandeld worden.
P. Raven vindt dat de synode „het moderamen, dat blijkbaar vermoeid is geraakt, nu moet ondersteunen. Zo van: wij maken samen deze klus af. Want sluiten kan pastoraal en psychologisch niet.” Ravens advies: „Moderamen neemt u rust. Kom in april met een voorstel.”
W. Hijmissen herhaalt nog eens zijn voorstel om „eerst terug naar de kerken te gaan” om te vragen of het „mandaat van deze synode verlengd kan worden”.
J.E. Bulten vindt dat de synode een commissie moet instellen, waarin afgevaardigden die donderdag tegen stemden en die donderdag voorstemden opgenomen moeten worden. Die commissie moet een nieuw voorstel doen. „Laten we nog aantal mijl met elkaar gaan.”
A. Heystek wijst erop dat „we de synode niet kunnen sluiten zonder de kerken een perspectief te geven. We zijn ook verantwoordelijk voor medewerkers in Veenendaal”, zegt hij. „De directeur daar moet anders al aan de slag met een sociaal plan.”
Ds. E.B. Renkema wil de synode evenmin sluiten. „We kunnen nog steeds met elkaar spreken, merk ik. Laat het moderamen daarom het gesprek over Schriftgezag en -uitleg, over kerkzijn en de consequenties daarvan, faciliteren. Laten we deze grote thema’s met elkaar bespreken, wellicht in convent. Hopelijk komen daar nieuwe inzichten uit voort, inzichten die voor ons nu nog onvoorstelbaar zijn.”
Ds. A.D. Fokkema geeft antwoord namens het moderamen. Wanneer is de volgende synode? „Er zou een reguliere of bijzondere synode belegd kunnen worden”, zegt hij. „We weten dat nog niet.” Is het een optie de synode conditioneel (tijdelijk) te sluiten? „Zó lang een slapend bestaan leiden, lijkt ons in deze situatie niet zinvol.”
Op de vraag van P. Raven over de kerkrechtelijke regel dat alles wat wettig is ingediend op de synode behandeld móét worden, zegt ds. Fokkema: „Hoe realistisch is het om verder te spreken over bepaalde zaken wanneer er verder geen hoopvol perspectief is?”
Er liggen nog meer voorstellen op tafel, zegt ds. Fokkema. „Maar naar onze inschatting zal daar geen meerderheid voor te vinden zijn.” Even later: „We zien geen begaanbare weg meer, broeders. We weten niet meer hoe we een scheuring kunnen afwenden. Hoe ernstig is het? Zó ernstig is het.”
Synodeleden krijgen even tijd om te overleggen. De vergadering wordt opnieuw geschorst.
Het voorstel van het moderamen om de synode – nu de besluitvorming over de toekomst van het kerkverband is vastgelopen - te sluiten, hoewel veel agendapunten niet behandeld zijn en ook niet meer behandeld zullen worden, roept bij de afgevaardigden tal van vragen op. Zo wil D. Schaafsma weten wat het moderamen bedoelt met de opmerking dat een volgende synode de diverse agendapunten maar op moet gaan pakken. “Bedoelt u de reguliere synode in 2027? Of een extra synode? En wat verwacht u dat er na sluiting van deze synode op het grondvlak gaat gebeuren?”
Ds. W. Klaver wil weten wat het moderamen bedoelt met “de realiteit waarin wij zijn beland”. “Kunt u daar wat meer woorden aan geven? Want die realiteit wordt hier op de synode door diverse mensen heel verschillend beleefd.”
Ds. P.A. Kok wil weten of er, als de synode wél verder zou vergaderen, dat dan in april of in juni gaat gebeuren.
Ouderling Van der Knijff stelt voor de synode niet definitief maar conditioneel te sluiten “tot de volgende synode van 2027”.
Ds. R. Bikker vraagt of het niet beter is om als synode nu “eerst wat rust te nemen” en dan in april verder te spreken over het voorstel om de synode al dan niet te sluiten. “Ik denk dat we allemaal best moe zijn.” Ook wil hij weten of het moderamen wellicht toch nog andere wegen ziet om uit de kerkelijke crisis te geraken.
Na deze feitelijke vragen over het voornemen van moderamen om de synode te sluiten, gaat het moderamen in beraad en is er pauze.
Er worden geen mededelingen gedaan over de benoemingen.
Een onverwachte mededeling: het moderamen deelt in zijn rapport mee te overwegen de synode „definitief te sluiten”.
Nadat er donderdag onvoldoende steun bleek voor het plan om het kerkverband opnieuw in te delen in een A- en een B-deel, ziet het moderamen geen mogelijkheden meer om nog door te vergaderen en een lange rij van agendapunten alsnog af te handelen. „Hoe kunnen we verder vergaderen als met betrekking tot het agendapunt met de hoogste prioriteit elk perspectief verdwenen lijkt?”
„Vanuit de verlegenheid die we ervaren, delen we de overweging om de synode definitief te sluiten”, schreef het moderamen donderdagavond al aan alle afgevaardigden. „Aan de indieners van revisieverzoeken en instructies zal dan de boodschap gestuurd moeten worden dat deze synode niet bij machte was hun verzoeken te behandelen. Datzelfde geldt ook van de deputaatschappen waarvan het rapport nog niet (helemaal) behandeld is. Dat is een verdrietige en aangrijpende conclusie, maar het weerspiegelt wel de realiteit waarin we nu zijn beland. Dat zou dan betekenen dat genoemde zaken moeten worden doorgeschoven naar een volgende synode”, aldus het moderamen.
Wanneer een volgende synode bijeengeroepen zal worden, is nog niet duidelijk.
„Sommige afgevaardigden willen mij geen broeder meer noemen; dat kan toch niet waar zijn?” – P. Raven, ouderling cgk Hoogeveen
Lees het artikel:
Het volgende agendapunt betreft een onderdeel uit het rapport van deputaten financiële zaken, over de quaestor (iemand die zich bezighoudt met kerkelijke gelden). Het gaat dan vooral om de jaarlijkse afdracht van kerkleden voor deze quaestor. De synode besluit de omslag per lid voor de periode van drie jaar vast te stellen op 5,25 euro per jaar.
J.W. Benschop sluit de ochtendvergadering met het lezen van Joël 2:12-18 en gaat voor in gebed.
Na de pauze, tot 13.15 uur, gaat de synode verder. Op tafel ligt dan een nieuw rapport van het moderamen.
De synode besluit voor onbepaalde tijd een consulent kerkrecht te benoemen. De huidige omvang van 0,5 fte wordt teruggebracht naar zestien uur.
Een amendement van ds. S.M. Buth om die omvang te bepalen op 0,1 fte, krijgt met 14 stemmen voor, 31 tegen en 6 onthoudingen geen meerderheid.
De synode vergadert verder over de taakomvang en functieomschrijving van de consulent kerkorde en kerkrecht. Op dit moment is dat theologe Miranda Renkema, maar het gaat nu niet om haar functioneren.
Synodeleden stellen vragen. J. Mauritz wijst op de kosten: die zijn volgens hem veel te hoog voor de kerken. Hij noemt die „buitensporig”.
Deputaat ds. A.J. van der Toorn zegt dat de consulent geen „novum” is: er zijn ook andere consulenten, met vergelijkbare regelingen.
A. Verburg wijst op het verschil tussen salaris en personeelskosten, waaronder bijvoorbeeld ook een kilometervergoeding zit.
Ds. G.J. Post vindt het „in deze tijd niet verantwoord” om veel geld uit te geven aan een consulent kerkrecht. Ook ds. S.M. Buth wil zich eerst richten op de toekomst van het kerkverband. Ds. H.C. Bezemer wijst op stijgende kosten, dalende ledenaantallen en de onzekere toekomst van de CGK. „Het heeft geen zin om deze functie te creëren, omdat we een hoogleraar kerkrecht hebben. Als het huis van de kerk in brand staat, gaan we dan een contract voor onbepaalde tijd instellen? Dat is onverantwoord.”
Dan gaat de vergadering in comité, omdat het over loonkosten gaat.
Synodeleden stellen vragen over het Steunpunt Plaatselijke Kerken (SPK). Ds. J.G. Schenau zegt dat het steunpunt, dat aanvankelijk was bedoeld voor kleine kerken, „verbreed” lijkt te zijn. „Kan dit niet leiden tot een soort superdienstenbureau, en hoe verhoudt zich dat tot het huidige Dienstenbureau?”
Op aangeven van ouderling W. Hijmissen besluit de synode onder meer om het SPK op te dragen de volgende synode te dienen met een voorstel hoe het steunpunt „het beste kerkelijk kan worden ingebed”.
De synodevergadering gaat beginnen. Er wordt eerst gezongen: Psalm 99:1 en 3. Ds. P.D.J. Buijs leest Ezechiël 37, het visioen van de dorre beenderen.
Hoe ziet de vergadering er deze vrijdag uit? ’s Morgens gaat het eerst over het steunpunt voor plaatselijke kerken, dan over kerkorde en kerkrecht (consulent). Het laatste agendapunt is een onderdeel uit het rapport van deputaten financiële zaken (over de quaestor). Vanmiddag ligt er een nieuw, nog onbekend rapport van het moderamen op tafel. Daarna worden er achter gesloten deuren enkele benoemingen gedaan.
Advertentie
