Terwijl de bommen en granaten inslaan rond de Amerikanen die voorzichtig de spoorbrug over de Rijn bij Remagen willen oversteken, geeft een Duitse commandant het bevel de brug op te blazen. Maar als de ontstekingsknop wordt ingedrukt, gebeurt er niets. De kabels die de explosieven moesten laten ontploffen, zijn door de voortdurende geallieerde bombardementen afgebroken. Eén Duitser weet nog wel een noodontsteker te bereiken; bij die tweede poging gaan alsnog met een enorme knal explosieven af. Maar als het stof en de brokstukken zijn neergedaald en de rook is opgetrokken, staat de spoorbrug er nog steeds.

Voor de geallieerden vormde de Rijn begin 1945 een uiterst lastige hindernis. De Duitse Wehrmacht had veel Rijnbruggen opgeblazen om hun opmars te vertragen. Maar voor een eventuele terugtrekking van eigen troepen liet het Duitse leger de spoorbrug, **** die de Duitse stadjes Remagen en Erpel met elkaar verbond, heel. De 9e Amerikaanse Pantserdivisie veroverde dit bruggenhoofd op 7 maart 1945 en maakte zo een snellere opmars van de geallieerde troepen in Duitsland mogelijk.

Natuurlijke verdedigingslinie

Voor de Duitsers vormde de Rijn een natuurlijke verdedigingslinie. Tijdens de gevechten in de herfst en winter van 1944 hadden de geallieerden in het kader van de Operatie Market Garden al veel bruggen over de rivier vernietigd om de aanvoerlijnen van de Duitse troepen te verstoren. Maar als de geallieerden in februari 1945 na veel tegenslagen de westoever van de Rijn bereiken, ter hoogte van Remagen, gebeurt er iets wat niemand verwacht.

Verkenners van de Amerikaanse Ninth Armoured Division beklimmen in de ochtend van 7 maart 1945 een heuveltop die uitzicht biedt op de plaatsjes Remagen en Erpel aan weerszijden van de Rijn. Daar was tijdens Eerste Wereldoorlog een grote spoorbrug gebouwd om Duitse troepen snel naar het front in Frankrijk te kunnen vervoeren. Zo’n brug zou nu voor de geallieerden van groot strategisch belang zijn. Daarom wordt ervan uitgegaan dat ook deze verwoest is. Zij hebben de spoorbrug zelf meerdere keren met bommen bestookt en de Wehrmacht heeft, om de Amerikanen tegen te houden, voorbereidingen getroffen om de brug te kunnen vernietigen. Met één druk op de knop moet de spoorbrug in de lucht vliegen als de geallieerden in de buurt zouden komen.

Groot is de verrassing als de voorste verkenners in de optrekkende ochtendmist door hun verrekijker zien dat de brug er nog staat

Op de brug is al bekabeling aangebracht waarmee de explosieven kunnen worden ontstoken die vooralsnog opgeborgen liggen in de spoortunnel door het rotsmassief Erpeler Ley aan de oostzijde van de brug. Een eenheid Duitse genietroepen staat paraat om bij nadering van de vijand de explosieven zo snel mogelijk onder de brug aan te brengen en te laten ontploffen.

Maar dat alles weten de Amerikanen niet. Groot is dan ook de verrassing als de voorste verkenners in de optrekkende ochtendmist door hun verrekijker zien dat de brug er nog staat.

Enorme kans

Dit is een enorme kans voor de Amerikanen. Onmiddellijk wordt een strijdplan gemaakt om Remagen met de spoorbrug te veroveren. Op 7 maart 1945 rond 13.00 uur start het offensief en denderen Amerikaanse tanks de heuvels af. Nadat de infanterie het stadje heeft veroverd, rijden de tanks zo snel mogelijk door naar de brug. De consternatie aan Duitse zijde is groot. In allerijl worden de explosieven onder de spoorbrug aangebracht om deze op te blazen. Maar de Duitse commandanten staan voor een groot dilemma. Als ze de brug voortijdig opblazen, zullen hun strijdmakkers op de westoever definitief worden ingesloten door de geallieerden. Daarbij komt dat Hitler heeft gedreigd dat iedereen die deze brug te vroeg opblaast, ter dood zal worden veroordeeld.

Maar als de Amerikanen dichterbij komen, probeert de Duitse commandant toch zo snel mogelijk de brug te laten opblazen. Dat lukt maar gedeeltelijk. De brug raakt weliswaar flink beschadigd, maar blijft begaanbaar. De aangebrachte explosieven zijn blijkbaar niet krachtig genoeg geweest. Wel brengen de Duitsers nog een grote bom in de oprit naar de brug tot ontploffing in de hoop dat een grote krater de Amerikaanse tanks zal tegenhouden. Maar de brug zelf staat er nog.

Nu of nooit

Voor de Amerikanen is het nu of nooit. Maar de soldaten vrezen dat ze met brug en al door de Duitsers zullen worden opgeblazen. Toch besluit de Amerikaanse luitenant-generaal Hodge een compagnie de brug over te sturen, waarbij de rest van de troepen dekkingsvuur geeft en een rookgordijn aanlegt.

Luitenant Timmermann, die de Amerikaanse voorhoede aanvoert, stuurt nu zijn soldaten de brug over. Die renen van pijler naar pijler om de Duitse kogels te ontwijken; ze worden op de voet gevolgd door Amerikaanse genietroepen die onder de dekking van spervuur de resterende kabels van het ontstekingsmechanisme door moeten snijden, zodat een tweede poging om de brug te laten ontploffen zal mislukken.

Burgers die dekking zoeken in de spoortunnel, overreden de Duitse soldaten om zich over te geven

Een tweede explosie komt er niet. De Duitse tegenstand aan de westkant van de brug stort in. De spoortunnel aan de oostzijde wordt door de burgerbevolking gebruikt als schuilplaats tegen de bombardementen. Ook Duitse soldaten zoeken er dekking tijdens de Amerikaanse beschietingen. Samen dreigen zij doelwit te worden in een strijd die feitelijk al verloren is.

De burgers weten de soldaten te overreden zich over te geven. Diezelfde middag veroveren de Amerikanen ook de Erpeler Ley, de strategisch gelegen heuveltop die 191 meter boven de spoortunnel oprijst. De eerste lichte tanks en voertuigen hobbelen de brug over. De Amerikanen krijgen vaste voet aan de grond aan de overzijde van de Rijn.

Nasleep van de slag

Niemand bij het geallieerde opperbevel had gedacht dat de brug bij Remagen nog intact was. Het plan was om een aanval over de Rijn per boot en per vliegtuig uit te voeren. Om deze onverwachte mogelijkheid zo goed mogelijk te benutten, beveelt de Amerikaanse generaal Eisenhower om heel snel zo veel mogelijk voorraden en soldaten naar Remagen te sturen en via de buitgemaakte spoorbrug over de rivier te brengen. Dat lukt. Al een dag na de verovering steken ruim achtduizend Amerikaanse soldaten bij Remagen de Rijn over.

De Duitsers zetten nu alles op alles om de brug alsnog te vernietigen. Met kanonnen, vliegtuigen en duikers proberen ze de brug te raken – tevergeefs. Zelfs worden elf V2-raketten vanaf een lanceerbasis in de omgeving van Hellendoorn in Nederland op de brug afgevuurd. Maar ook die missen doel. Eén daarvan ontploft op slechts enkele honderden meters van de brug.

Maar op 17 maart stort de brug, beschadigd door maandenlange bombardementen en de latere Duitse vernietigingspogingen, alsnog in. Bij pogingen om de brug te stabiliseren komen 28 Amerikaanse soldaten om en raken er 93 gewond. Dat houdt de geallieerden echter niet meer tegen. De Amerikanen hebben de onderdelen voor een noodbrug met drijvende pontons intussen klaarliggen en op 19 maart lanceert de Britse maarschalk Montgomery met succes een nieuwe grote aanval op Duitsland over de Rijn.

Vredesmuseum

De soldaten die als eersten de brug overstaken, worden door de geallieerden gezien als ware oorlogshelden die de oorlog aanzienlijk hebben verkort. Niet helemaal onterecht, want historici gaan er inmiddels vanuit dat de legendarische spoorbrug bij Remagen de Amerikaanse opmars daadwerkelijk heeft vergemakkelijkt en de oorlog vermoedelijk met zeker een halve maand heeft bekort.      __ In 1980 worden, dankzij de inspanningen van de burgemeester Hans Peter Kuerten van Remagen, de overgebleven torens van de brug op de westelijke oever omgevormd tot Vredesmuseum. Daarnaast laat hij een herdenkingskapel in de vorm van een paraplu oprichten, omdat vanaf 1945 zo’n 300.000 Duitse krijgsgevangenen onder erbarmelijke omstandigheden maandenlang even ten zuiden van Remagen door de geallieerden zaten opgesloten. Van hen stierven er meer dan 1200 als gevolg van honger en ziekte.
Twee monumenten ter herdenking en als wereldwijde waarschuwing tegen de zinloosheid van de oorlog – maar ook tekenen van hoop en verzoening.