In die drukbezochte dagattractie zijn allerlei sprookjestaferelen technisch Pieck-fijn uitgewerkt tot bijna levensecht niveau. Maar het blijft nep. Wat magisch lijkt is listig vermomde techniek. Net als (en dan wel heel lang geleden) Heron van Alexandrië ooit met vernuftig verstopte hydrauliek volksgenoten die op een vuuraltaar een offer brachten de illusie gaf dat daardoor de aanbeden afgod als dank voor hen de tempeldeuren opende.

Al meer dan honderd jaar duikt telkens opnieuw het sprookje van de vliegende auto’s op

Techniek brengt dus sprookjes tot leven, maar er zijn ook sprookjes die techniek doen opleven. En dan niet alleen door bijvoorbeeld een vliegend tapijt te laten maken, maar meer door mensen te laten geloven dat bepaalde uitvindingen het dagelijks leven zullen veraangenamen. Naast de oude volkssprookjes heeft ook nieuwere literaire lectuur zoals sciencefiction daar veel aan bijgedragen. Dat genre bevat niet zozeer wetenschappelijke fictie, maar meer technische verzinsels. Wel sluit het aan bij de gewone werkelijkheid: het is fantasie maar geen fantasy. Dus geen verhalen vol bovennatuurlijke zaken met magische krachten en wonderlijke wezens. Een bekende oude schrijver in dat realistisch aandoende techfictiegenre was Jules Verne. Zijn reisverhalen vol technologische vooruitgang gaven lezers avonduren vol avonturen.

In recentere tijden hebben stripverhalen en films met hun futuristische beelden menig nu als gewoon beschouwd apparaat helpen ontstaan. Maar niet alles wordt realiteit. Al meer dan honderd jaar duikt telkens opnieuw het sprookje van de vliegende auto’s op. Iedereen zou daarmee files kunnen omzeilen, nooit meer voor een open brug hoeven te wachten en van bovenaf steden en landschappen kunnen bezichtigen. Maar ook al ontwierp de ANWB reeds in 1913 een systeem voor luchtbewegwijzering en begon daarna de aanleg daarvan zelfs, het werd niks. Zoals een paar jaar daarvoor al was geschreven: er staan wetten in de weg, evenals praktische bezwaren. Daar mogen we blij mee zijn; miljoenen auto’s op de weg is hinderlijk, maar als ze je ook nog om de oren vliegen, heb je nergens meer rust.

De mens wil nog steeds boven zichzelf uitstijgen en als God zijn

Een andere fabel die vandaag de dag vooral provinciaal populistisch populair is, gaat over de SMR’s, de sprookjesachtig mooie reactoren. Die kleine modulaire kerncentraletjes zouden dag en nacht bijna oneindige hoeveelheden goedkope energie kunnen leveren zonder het landschap aan te tasten. Maar net als met de aantrekkelijke appel bij Sneeuwwitje is toehappen niet slim: er zit giftig heet corrosief radioactief materiaal in. Om dat te verhullen is veel duur materiaal nodig. En om het te koelen veel water. Evenzo gaat het bij de beloofde kernfusiereactor; die vergt veel offers en af en toe gaat er even een tempeldeur open, maar hij blijft een illusie. Gelukkig hebben we al een mooi exemplaar gekregen, op veilige afstand. Met spiegelende paneeltjes op elk pand levert dat de schoonste stroom in heel het land.

Echt megalomane sprookjes zijn plannen voor maan- en Marskolonies. Mensen zouden zich van daaruit verder over het heelal kunnen verspreiden. Maar buiten de aarde zijn de omstandigheden zo extreem levensonvriendelijk dat deelname eraan vergelijkbaar is met het kiezen voor een leven in een dodencel.

Toch zijn er futurologen, neurowetenschappers, uitvinders en andere techoptimisten die geloven dat het mogelijk is om als mensheid uiteindelijk universeel onsterfelijkheid te kunnen bereiken. Deze transhumanisten denken dat met onder andere artificiële intelligentie, breinemulatie, kunstmatige en hybride lichaamsdelen en genetische modificatie te kunnen realiseren. Er is sinds het begin van de schepping weinig veranderd; de mens wil nog steeds boven zichzelf uitstijgen en als God zijn.

Aan het eind van de aardse historie zal het triest terugblikken zijn op al die mensen die zwoegend en zwetend tevergeefs werkten aan een technische heilstaat. Ze geloofden in een sprookje, vluchtend naar een Land van Nooit en ze leefden nog lang en ongelukkig.

De auteur is adviserend ingenieur.