„Egoïsme van Trump is koude douche voor Europa”
De VS staken voorlopig de militaire steun aan Oekraïne. Wat zegt dat over de rol van Amerika op het wereldtoneel? Twee experts reageren. „Het egoïsme van de Amerikanen is een koude douche voor Europa.”
„Een groot dieptepunt” in de betrekkingen tussen de VS en Europa. Zo noemt prof. Bertjan Verbeek, hoogleraar internationale betrekkingen aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, de stap van Amerika om Oekraïne voorlopig de rug toe te keren. „Als politici in Oekraïne zeggen dat Trump hun land hiermee naar capitulatie duwt, hebben ze natuurlijk gelijk.”
Verbeek is er nog niet zeker van dat Amerika erop uit is de banden met Europa te verbreken. „Je zult mij niet gauw horen zeggen dat Trump niks om Europa geeft. Duidelijk is wel dat de schofferende en egoïstische wijze waarop Trump opereert, Europese landen in beweging zet. Ze zien in dat ze snel meer werk moeten maken van hun eigen defensie.”
Al jaren schuiven de panelen op het wereldtoneel, benadrukt Verbeek. „Amerika is niet meer de oppermachtige staat. Nu bepalen vooral China, India en de VS het speelveld. De VS richten zich veel minder op Europa en veel meer op China en India. Veel Europeanen dachten: we hebben met de Amerikanen toch een gedeelde ideeënwereld op het gebied van internationaal recht, we waren toch bereid samen te werken en samen te vechten? Nu krijgen de Europeanen een koude douche. Feit is dat er in een ongekend kort tijdsbestek groot wantrouwen is ontstaan tussen voormalige vrienden.”
Chinese elftal
Decennialang was Rusland voor de VS staatsvijand nummer één. Hoe is het mogelijk dat Trump nu zo welwillend is richting Poetin? Verbeek: „Trump is een meester in het creëren van onzekerheid. Het lijkt erop dat hij Rusland aan zich wil binden om zo te voorkomen dat Rusland als het ware in het Chinese elftal mee gaat spelen. Voor Amerika is immers China afgelopen jaren uitgegroeid tot de grootste vijand. Wat ook meespeelt, is dat Trump zijn achterban heeft beloofd de oorlog in Oekraïne snel te beëindigen. Voor een vredesbestand heeft hij Rusland nodig.”
Finland opperde dinsdag bij monde van president Alexander Stubb dat Oekraïne automatisch NAVO-lid moet worden als Rusland een mogelijk bestand schendt. Zit daar wat in? Verbeek: „Ja. Zo’n regeling heeft voor Rusland een afschrikkende werking. Westerse landen faalden in 2014. Toen Rusland het Oekraïense schiereiland De Krim annexeerde, verzuimde het Westen zo’n regeling te treffen. Daardoor voelde Poetin zich gesterkt Oekraïne in 2022 binnen te vallen.”
Voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie kondigde dinsdag een plan aan waarbij Europa 800 miljard euro extra uittrekt voor defensie-uitgaven. „Een logisch besluit”, reageert Verbeek. „Europa wil minder afhankelijk worden van Amerika. Het lijkt erop dat het Europese defensiebeleid centraler geregeld gaat worden. Dat zal wel op een hoop weerstand stuiten bij eurosceptische landen en stromingen.”
Frans
Dat Amerika de eigen belangen op de voorgrond zet en sceptisch is over Europa, is al decennia de trend. Dat benadrukt Amerikakenner Willem Post, verbonden aan Instituut Clingendael. „Europa bashen is al langer aan de gang. Al onder Bill Clinton, president van 1993 tot 2001, heerste het sentiment dat Europa niet meer zo belangrijk is. Tekenend is ook dat het zo’n twintig jaar geleden de toenmalige Democratische presidentskandidaat John Kerry niet in dank werd afgenomen dat hij Frans sprak. En George W. Bush, president van Amerika tussen 2001 en 2009, trok zich terug uit het klimaatverdrag van Kyoto. Hij presenteerde een sterk op het binnenland gerichte agenda. Onder Barack Obama en Joe Biden was als het ware sprake van America First Light. Biden leverde weliswaar miljardensteun aan Oekraïne, maar géén grondtroepen.”
Spint Trump er in eigen land garen bij dat hij de miljardensteun aan Oekraïne in ieder geval tijdelijk heeft stopgezet? „We kennen twee Amerika’s”, reageert Post. „Het Amerika van de grote steden, van de Clintons, van Biden en van Harris. Daartegenover het Amerika van de Trumpstemmers op het platteland. Het spreekt hun aan dat Trump als een cowboy tekeergaat en uitstraalt: Oekraïne is heel ver weg, wij pakken die Europeanen aan en willen niet langer voor de kosten opdraaien. Bij veel Trumpstemmers moet je niet aankomen met verhalen over het belang van handhaving van de internationale rechtsorde.”
Trump is een „man met een uniek populistisch talent”, geeft Post aan. „Ik heb rally’s van hem bezocht en aan den lijve ondervonden hoe hij mensen kan bedwelmen.” Intussen is Trump een onversneden machtspoliticus. „Voor hem heiligt het doel alle middelen. Een benadering die haaks staat op door idealen gedreven politiek.”
Doden
Dat het onderhoud vrijdag in het Witte Huis ontaardde in een ongekende ruzie, heeft te maken met hoe Trump in elkaar steekt, betoogt Post. „Hij heeft nogal autoritaire trekken en denkt als een projectontwikkelaar. Wat hij wil, moet gebeuren. Typerend voor Trump is dat hij tegen Zelensky zei: „Jij hebt de kaarten niet in handen.” Dat die dekselse Zelensky Trump tegensprak, is Trump niet gewend.”
Dat vicepresident J. D. Vance „een zekere arrogantie” aan Zelensky’s optreden in het Oval Office toeschreef, is onterecht, zegt Post. „In het gesprek in het Oval Office zal Zelensky de vele doden op het Oekraïense slagveld op zijn netvlies hebben gehad. Hij heeft het volste recht zijn opvatting over de oorlog in Oekraïne te vertellen. Wel vond ik de vleiende benadering door de Franse president Macron en de Engelse premier Starmer verstandig. Kies je zo’n stijl niet, dan kom je sowieso niet in de buurt bij Trump.”
