De cijfers liegen er niet om. Het geruzie met Trump en Vance van vrijdag legt Zelensky geen windeieren. In eigen land steeg zijn populariteit volgens een peiling van het Oekraïense onderzoeksinstituut Gradus Research na vrijdag met 28 procent. Circa 49 procent van de Oekraïners steunt Zelensky’s aanpak. En op de Oekraïnetop zondag in Londen kreeg hij talloze schouderklopjes van westerse leiders, die hem zeggen te blijven steunen.

Maar met alle steun uit binnen- en buitenland koopt Zelensky op dit moment niets. Duidelijk is dat hij bij de ontmoeting met Trump en Vance in het Oval Office een flater sloeg. Toen de Oekraïense president over veiligheidsgaranties begon, wasten Trump en Vance hem de oren. Uiteindelijk werd de Oekraïense president voortijdig naar huis gestuurd. „Hij kan terugkomen als hij klaar is voor vrede”, schreef Trump na afloop op zijn socialemediaplatform Truth Social.

Voor Zelensky telt op dit moment maar één ding: de toezegging uit Washington dat de Verenigde Staten bij een akkoord een beschermende rol vervullen. Zonder Amerikaanse veiligheidsgaranties zal Rusland binnen vijf jaar opnieuw aanvallen, is Zelensky’s overtuiging. Maar garanties passen niet in Trumps plannen. De president wil zo snel mogelijk een vredesdeal voor elkaar krijgen door een-op-een met Rusland te onderhandelen. Wil Oekraïne veiligheidsgaranties, dan moet Europa daarvoor zorgen.

Dank

Of het nu wel of niet een vooropgezet plan van Trump en Vance was om de Oekraïense president vrijdag in een een-tweetje af te maken, feit is dat de clash de onderlinge relaties ernstig benadeelt. Zelf meent de Oekraïense president dat het wel weer in orde komt.

In een bericht op X probeerde hij Trump het hof te maken: „Dank u, Amerika, dank u voor uw steun, dank u voor dit bezoek. Dank u, president, Congres en Amerikaans volk. Oekraïne heeft een rechtvaardige en blijvende vrede nodig; daar werken we precies aan.” En „Ik denk dat onze relatie zal voortduren”, zei Zelensky zondag tegen media in Londen na afloop van de Oekraïnetop met westerse leiders – waar Trump niet bij was.

Maar maandag pauzeerde Washington voor onbepaalde tijd alle militaire hulp aan Oekraïne. Persbureau Bloomberg meldt dat militair materieel dat al onderweg is, wordt gestopt. The New York Times spreekt van een „ongekend” besluit en meldt dat Kyiv voor honderden miljoenen aan materieel misloopt. Trump heeft gezegd dat de pauze duurt totdat Zelensky „zich te goeder trouw inzet voor vrede”.

Heeft Zelensky zijn positie vrijdag verspeeld? Of valt de verstandhouding nog te repareren? „Zelensky zal in ieder geval hard zijn best moeten doen om de steun van de Amerikanen te behouden”, zegt Tim Sweijs, hoofdonderzoeker bij het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij noemt het een „reële optie” dat het Oekraïense belang bij vredesonderhandelingen tussen de VS en Rusland ondergesneeuwd raakt.

Sweijs: „De VS zouden een vredesdeal kunnen sluiten, waarbij Moskou de bezette gebieden mag houden, de Russen beloven Oekraïne niet meer aan te vallen en de relaties worden genormaliseerd, terwijl de Amerikanen in ruil daarvoor iets terugkrijgen.” Sweijs noemt dat „een concert van grote mogendheden” – een verwijzing naar het Concert van Wenen waarbij grote Europese landen in 1815 het machtsevenwicht in Europa in stand hielden. „In zo’n wereld bepalen de grote mogendheden de regels van het spel, en leggen die op aan de rest.”

Sweijs noemt het „extreem moeilijk” voor Zelensky om nog een voet tussen de deur te krijgen bij de gesprekken. „Om succes te kunnen boeken, zal hij zich moeten richten op het Amerikaanse belang. Trumps beleid is erop gericht druk uit te oefenen op de Europeanen, zodat ze voor hun eigen veiligheid en voor die van Oekraïne zorgen, terwijl de VS zelf toenadering zoekt tot Rusland. Door bijvoorbeeld aan te tonen dat de Russen de VS voor hun karretje proberen te spannen, kan hij een wig drijven tussen het Russische en Amerikaanse belang. Ik vrees echter dat Trump daar op dit moment niet erg gevoelig voor is.”

Bruggenbouwer

Om de gemoederen in het Witte Huis wat tot bedaren te brengen, ziet defensiespecialist Dick Zandee van Instituut Clingendael vooral een rol weggelegd voor het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. Vorige week zijn de Franse president Emmanuel Macron en de Britse premier Keir Starmer op het Witte Huis geweest om de banden aan te knopen. Naast het VK wil ook de Italiaanse premier Giorgia Meloni –die goede banden met Trump onderhoudt– optreden als bruggenbouwer en een top organiseren met Europese regeringsleiders en de Amerikaanse regering. „We moeten een splijting van het Westen vermijden”, zei ze op de Oekraïnetop.

Op die top in Londen is zondag besloten dat Oekraïne met Europa werkt aan een vredesvoorstel dat zal worden voorgelegd aan de VS. Zodra Moskou en Kyiv een vredesakkoord tot in de details hebben uitonderhandeld, zal Europa ook vredestroepen in het door oorlog verscheurde land stationeren.

De vraag is echter of de VS zo’n door Europa geopperd vredesplan zullen accepteren. Om een duurzame vrede in Oekraïne van de grond te krijgen, is wel enige steun van Amerika vereist, zeggen deskundigen. Sweijs: „Zonder de Amerikanen hebben Europese veiligheidsgaranties geen kans van slagen. Neem alleen al het verschil in de bereidheid om gigantische verliezen te incasseren. Rusland is bereid maandelijks 40.000 mannen te verliezen in de strijd. En dan wil Europa een afschrikkingsmacht van 30.000 troepen in Oekraïne stationeren.”

Handtekening

Ongeacht of Trump positief of negatief op een Europees vredesplan reageert, „moet Europa Oekraïne keihard blijven steunen”, zegt defensiespecialist Zandee. „De kansen op een voor Kyiv gunstig akkoord zullen toenemen als Rusland wordt teruggedreven op het slagveld. Vervolgens moet Europa een staakt-het-vuren –een vredesdeal is nu irreëel– voorstellen met daarin een afdwingende factor.”

EU-buitenlandchef Kaja Kallas zei dit weekeinde dat nu de VS het laten afweten de vrije wereld „een nieuwe leider nodig heeft. Als er Europese landen zijn die een voortrekkersrol op zich kunnen nemen bij onderhandelingen, zijn dat Frankrijk, Duitsland en het VK”, zegt Zandee. „Als de Scandinavische landen, de Baltische staten en de Benelux zich daarbij aansluiten, dan heeft zo’n coalitie van bereidwillige landen een stevig politiek kader. En vlak de rol van niet-Europese landen als Australië, Japan en Zuid-Korea niet uit.”

Uiteindelijk kan Trump niet om Europa en Oekraïne heen, zegt Zandee. „Zeker als de onderhandelingen de tweede fase ingaan en Zelensky aan tafel moet komen. Trump kan wel zeggen geen zaken te willen doen met Zelensky. Maar de Oekraïense president is uiteindelijk wel een van de twee die zijn handtekening moet zetten onder een vredesakkoord of een akkoord over een staakt-het-vuren.”