Er zijn boeken waarvan je je vooraf afvraagt of je wel zin hebt om eraan te beginnen. Dat gevoel bekroop me ook bij ”Beladen huis”, dat vorige maand verscheen. Het relaas van een ongelukkig huwelijk vanuit het gezichtspunt van een werkende vrouw na het overlijden van haar man. Vast een zuur verhaal, dacht ik, maar dat vooroordeel moest ik al snel bijstellen.

”Beladen huis” is een waardig boek geworden, waarin de emeritus hoogleraar sociale wetenschappen zichzelf niet spaart. Wat ook helpt is dat ze kan schrijven. Niet vanuit de verdediging, maar oprecht verlangend naar antwoorden reflecteert ze op een situatie die haar volledig uit de hand is gelopen. De toon is zoekend en bescheiden, vol treffende beelden.

Brinkgreve (75) was getrouwd met journalist en omroepbestuurder Arend Jan Heerma van Voss, die in 2022 op 79-jarige leeftijd overleed. Het huis waar ze decennia met hun kinderen woonden, staat symbool voor hun huwelijk. Overwoekerd geraakt met spullen en zwaarmoedigheid, niet onderhouden. Zelfs grote problemen als een ondergelopen kelder werden niet aangepakt.

Brinkgreve wil begrijpen en in de loop van het schrijfproces lukt dat steeds beter. Dan komt er ook ruimte. Niet alleen in het huis, waar de bezem door gaat en de schilder aan het werk wordt gezet. Ook in haar hoofd en zelfs in haar hart. „Ooit hadden we elkaar veel te zeggen”, antwoordt ze op de opmerking van haar zusje dat ze niet bij elkaar pasten. Het is een veelzeggende laatste zin in een boek vol bekentenissen.

Hoe kan het dat twee mensen die allebei zo goed zijn in woorden niet beter met elkaar kunnen praten, vraagt de auteur zich vertwijfeld af. Ondanks alles bleven ze zoeken naar verbinding, al liep het gesprek grotendeels via e-mail. Vol wanhoop, maar met tussen de regels door ook liefde, ziet ze als ze de berichten er weer bij pakt.

Door de mailberichten en gesprekken met familie en vrienden kan Brinkgreve –en met haar de lezer–langzamerhand reconstrueren hoe het zover heeft kunnen komen. Ze beschrijft een depressieve, sombere man, gebukt gaand onder een jeugdtrauma. En een vrouw die er alles aan doet om de boel bij elkaar te houden. Lichamelijk aanwezig, maar in haar hoofd ver weg. Uit zelfbescherming, voegt ze er ter verklaring aan toe. Nooit wetend wanneer de volgende uitbarsting zal zijn. Scheiden wil ze niet, bang dat hij zichzelf dan wat aan zal doen.

Als Brinkgreve in 1987 als hoogleraar aan de slag gaat, heeft ze net een baby. Enkele jaren later zal ze nog een zoon krijgen. Ze genoot ervan dat ze het fikste met werk en kinderen, maar was vaak intens moe. Ook omdat ze het gevoel had dat haar man haar het meeste alleen liet opknappen. Terugkijkend zien haar zonen een moeder die wel heel veel op haar werkkamer was. „In mijn huwelijk was ik niemand meer”, zegt ze er zelf van. „In mijn werk wel.”

Heeft de auteur er goed aan gedaan een verhaal op schrift te stellen waarvan ze weet dat haar echtgenoot dit nooit had gewild? Voor haar is dit het bewijs dat ze eindelijk heeft geleerd haar eigen plan te trekken. De kasten zijn opgeruimd, de tuin is op orde, de scheuren gedicht en de ramen staan open. Brinkgreve is het huis niet ontvlucht en zou dat ook niet willen. Terugkijken schept ruimte.

Gaandeweg hun huwelijk werd Heerma van Voss steeds depressiever, met zijn pensioen als breuklijn. Hij voelde zich afgeschreven, zijn zeven jaar jongere echtgenote ging gewoon door. „Als het gesprek al zo lang stokt, lukt het ook niet meer op de valreep, hoe graag je het ook wilt”, verzucht Brinkgreve, terugziend op de periode van ziek-zijn die aan zijn sterven voorafging. Het is maar een van de wijze lessen die van ”Beladen huis” meer maken dan een mogelijkheid om onbeschaamd bij iemand binnen te gluren.

Beladen huis, Christien Brinkgreve; uitg. Atlas Contact; 176 blz.; € 21,99