Reliplan: Honderden gemeenten zijn op zoek naar kerkgebouw
De ene na de andere kerk wordt verkocht en omgebouwd tot restaurant of theater. Onnodig, zegt Reliplan. „We hebben een lijst met 400 gemeenten die nog een gebouw zoeken.”
Reliplan houdt zich bezig met de herbestemming van kerken en maatschappelijk vastgoed. Directeur Arjan van de Ruit signaleert een „enorme groei in de vraag naar kerkgebouwen in de randstad”. Reliplan heeft inmiddels een lijst met meer dan 400 kerkgenootschappen die op zoek zijn naar een gebouw om hun religieuze samenkomsten te houden. Wekelijks komen er gemeenten bij.
Wat is oorzaak daarvan? „Sowieso zijn er veel te weinig kerkgebouwen”, zegt Van de Ruit. „Ook komen kerken lang niet altijd openbaar op de markt. Vaak weet het bestuur van een kerk dat besluit het gebouw te verkopen ook niet dat de vraag zo groot is. Het verkoopt de kerk vervolgens aan een ontwikkelaar, in de veronderstelling dat niemand iets met de kerk kan. Terwijl de kopers al klaarstaan.”
De kerkelijke groeperingen die verlegen zitten om een gebedshuis, zijn vooral „moderne kerken”, zegt Van de Ruit. Het gaat bijvoorbeeld om migrantenkerken, pinkstergemeenten en evangelische kerken. „Pas kregen we nog een aanvraag van een kerkgenootschap dat dringend een gebouw voor 2000 personen zoekt.”
Bouwkavels
De gedachte dat bijvoorbeeld migrantenkerken de aankoop van een gebouw niet kunnen financieren, is niet altijd terecht, volgens de directeur van Reliplan. „Er staan kerken bij ons ingeschreven die acht ton op hun rekening hebben. Vervolgens is er echter gewoon niets beschikbaar. Voor de kerken met dergelijke budgetten gaan we nu maar op zoek naar bouwkavels die een maatschappelijke functie kunnen krijgen.”
De (plaatselijke) overheid speelt ook een rol in dit probleem, stelt Van de Ruit. „Een van mijn collega’s bekeek pas de bestemmingsplannen van Delft, waarop allerlei bestemmingen een eigen kleur kregen. De kleur voor maatschappelijke doeleinden was echter op de plannen niet te zien. Ook bij de politiek is het een ondergeschoven kindje.”
Zorgplicht
Van de Ruit is voornemens om in 2025 alle gemeenten een brief te sturen. „Ik wil ze wijzen op hun zorgplicht. Het is de taak van de gemeente om ervoor te zorgen dat mensen samen kunnen komen. Ook in grote nieuwbouwwijken. Je ziet nu al in bijvoorbeeld Almere en Lelystad dat er geen gebouwen beschikbaar zijn, waardoor kerkgenootschappen uit moeten wijken naar kantoorpanden.”
„Kerken wijken noodgedwongen uit naar kantoorpanden” - Arjan van de Ruit, directeur Reliplan
De grote vraag naar kerkgebouwen komt vooral vanuit de randstad, zegt de directeur van Reliplan. „We hebben ook kerken te koop staan tussen de Maas en de Waal, maar die raken we niet zo snel kwijt.” Op dit moment is Reliplan bezig met de verkoop van een dertigtal kerken.
Autonoom
Het Kantoor der Kerkelijke Goederen (KKG) Rentmeesters & Makelaars heeft geen lijst met wachtende kerken, zegt Ada Jansen, assistent rentmeester bij KKG. Al valt het de stichting zonder winstoogmerk wel op dat er zich onder de geïnteresseerden voor de kerkgebouwen tegenwoordig relatief veel „nieuwe kerkgenootschappen” bevinden. Jansen merkt dat migrantenkerken echter vaak het probleem hebben dat ze hun boekhouding niet op orde hebben.
De kerken die zich melden bij het KKG, worden vrijwel altijd via een openbaar proces verkocht, zegt Jansen. „We herkennen eigenlijk niet dat kerken vaak via andere kanalen worden verkocht.”
Het KKG werkt bij voorkeur met het zogeheten Tendermodel. „Daarbij moeten geïnteresseerde kopers eerst een plan voorleggen en daar een prijs bij bieden. Het bestuur van de kerk die te koop staat, kiest uiteindelijk zelf aan wie het het gebouw verkoopt.” Daarnaast verkoopt het KKG ook weleens kerken bij inschrijving.
Het Tendermodel beschouwt Reliplan als een nadeel voor geïnteresseerde geloofsgemeenschappen die op zoek zijn naar een kerkgebouw. „Zij weten vaak niet goed wat ze moeten bieden.”
Reliplan hoopt dat er meer kerken op de gewone markt verschijnen. „Het is in het algemeen belang van de kerk dat gebedshuizen ook na verkoop als kerkgebouw kunnen blijven functioneren.”
Dat huisvesting voor veel migrantenkerken een probleem is, signaleert ook koepelorganisatie Samen Kerk in Nederland (SKIN). Een delegatie van SKIN overhandigde in december 2023 een rapport aan de Tweede Kamer dat het probleem aankaartte. Het rapport bevatte eveneens een oproep aan de politiek om te zorgen voor „voldoende vierkante meters voor religieus gebruik”.
