Sabotage, vandalisme en moord in Europa; Rusland lijkt er steeds vaker achter te zitten
De Russen zitten vermoedelijk steeds vaker achter sabotageacties, vandalisme en moord(pogingen) in West-Europa. Onderzoekers van de Universiteit Leiden verzamelden 56 incidenten. „Het wordt roekelozer.”
Een brand die het grootste winkelcentrum van Warschau in de as legde. Een poging om de CEO van de Duitse wapenfabrikant Rheinmetall om te leggen. Het neerzetten van doodskisten bij de Eiffeltoren met daarop de tekst ”Franse soldaten in Oekraïne”.
„We zien zowel het aantal incidenten als de ernst ervan toenemen” - Bart Schuurman, hoogleraar terrorisme en politiek geweld
Rusland was afgelopen jaren vermoedelijk zeker 56 keer betrokken bij (pogingen tot) sabotage, vandalisme, beïnvloeding of moord in Europa. Het grootste deel van die incidenten (37) gebeurde dit jaar, concluderen onderzoekers van de Universiteit Leiden.
De onderzoekers legden een databestand aan met alle incidenten die veiligheidsdiensten of regeringsfunctionarissen publiekelijk toeschrijven aan Rusland. „We zien zowel het aantal incidenten als de ernst ervan toenemen, voornamelijk in dit jaar”, zegt Bart Schuurman, hoogleraar terrorisme en politiek geweld aan de Universiteit Leiden.
Hij noemt bijvoorbeeld pogingen om met brandbommen vliegtuigen van DHL te laten neerstorten. Afgelopen zomer ontbrandden in zowel Duitsland als Groot-Brittannië pakketjes in logistieke centra van het bedrijf. „Als die in de lucht waren afgegaan, hadden we van terrorisme gesproken”, zegt Schuurman. „De acties worden steeds roekelozer.”
Ook opvallend: de onderzoekers zien dat acties verschuiven naar West-Europa. „Eerst waren vooral landen dichter bij Rusland doelwit, zoals de Baltische Staten en Polen. Maar nu vinden de meeste incidenten plaats in Duitsland en Frankrijk.”
Wijzen naar Rusland
Het team van hoogleraar Schuurman achterhaalde de incidenten door mediaberichten te verzamelen via verschillende zoekmachines. „Of een actie is uitgevoerd door de Russen is lang niet altijd helder”, zegt de hoogleraar. „Neem Zweden, waar tot tweemaal toe een trein ontspoorde. In eerste instantie werd gewezen naar Rusland, maar een jaar later bleek uit onderzoek dat het een taludverzakking was, veroorzaakt door klimaatverandering.”
De onderzoekers opereerden daarom voorzichtig. „We namen incidenten alleen op in ons databestand als een veiligheidsdienst of regeringsfunctionaris****het incident publiekelijk koppelde aan een actie van Rusland. Of het incident lijkt onderdeel te zijn van een patroon, zoals bij sabotage van waterzuiveringen, waarbij naar Rusland wordt gewezen.”
In die werkwijze schuilt een risico, beaamt Schuurman. Westerse veiligheidsdiensten en regeringen kunnen immers een belang hebben om Rusland te betichten van sabotage.
„Het blijft heel ondoorzichtig”, zegt de onderzoeker. „Want de Russen laten geen briefje achter. Tegelijkertijd zien we dat ook Europese overheden terughoudend zijn en lang niet altijd naar Rusland wijzen. Die terughoudendheid hanteren wij ook. De aanslag op de Nord Stream-pijpleidingen hebben we bijvoorbeeld niet meegenomen, omdat er kans is dat de Oekraïners hierachter zaten.”
„De acties lijken vooral gericht op het ondermijnen van publieke en politieke steun aan Oekraïne” - Bart Schuurman, hoogleraar terrorisme en politiek geweld
Ondermijnen van steun Oekraïne
Nederland komt alleen voor in het databestand van de onderzoekers als het gaat om nieuwsplatform_Voice of Europe._Dit platform was in Nederland gevestigd en diende als medium voor Russische propaganda, misinformatie en beïnvloeding.
„Dit is wel een vertekend beeld”, zegt Schuurman. „Op ons deel van de Noordzee worden bijvoorbeeld ook onderzeese kabels en leidingen in kaart gebracht door de Russen. Dit is een doorlopende activiteit die we niet aan een los incident kunnen koppelen. Daarnaast zijn er honderden, misschien wel duizenden cyberaanvallen. Deze aanvallen hebben we buiten beschouwing gelaten, hoewel dat ook ernstige incidenten zijn.”
Wat Rusland wil bereiken met dit soort acties is volgens Schuurman lastig met zekerheid te zeggen. „Ze lijken vooral gericht op het ondermijnen van publieke en politieke steun aan Oekraïne. Ook hebben de acties mogelijk een signaalfunctie, om te laten zien waar Rusland toe in staat is als het Westen volhardt.”
Schuurman hoopt met zijn onderzoek meer bewustzijn te creëren over hybride oorlogsvoering van Rusland. „In Europa wordt veel gediscussieerd, maar vaak te laat gehandeld. Het is een thema dat de veiligheid van Nederland en Europa aangaat, en ons dus allemaal raakt.”
