Nee, bang is Gintas Jasiulionis niet voor een invasie. „De NAVO en de Litouwse strijdkrachten zullen de Russen zeker buiten de deur houden.” Maar dat de dreiging uiterst serieus is staat voor de verkoper van zakmessen, legerschoenen en emblemen als een paal boven water. „Kijk op straat. Die militairen zijn er niet voor niets”, zegt hij staand achter de toonbank van zijn militariashop.

Jasiulionis’ winkeltje staat aan de doorgaande weg in Rukla, een dorpje diep verscholen in de wouden ten noordoosten van Kaunas – de tweede stad van Litouwen. Het is rond dit middaguur drukte alom met Belgische, Tsjechische, Luxemburgse en Noorse militairen in de winkel. Geen wonder, Rukla is sinds 2017 hét hoofdkwartier van de Litouwse tak van de  enhanced Forward Presence – de vooruitgeschoven NAVO-troepenmacht aan de oostflank. Circa 270 Nederlanders leveren een bijdrage aan de 1500-koppige missie onder aanvoering van Duitsland.

Duitsers zijn in Rukla ook in de meerderheid. Tanks, jeeps en manschappen; de Bundeswehr is overal op straat aanwezig. Bovendien bouwen de Duitsers hun militaire aanwezigheid in Litouwen flink uit. Binnenkort zal in Rudninkai, ten zuiden van de hoofdstad Vilnius,  een 5000 man tellende brigade worden gestationeerd. Een strategische locatie nabij de grens met Wit-Rusland.

„De NAVO en de Litouwse strijdkrachten zullen de Russen zeker buiten de deur houden.” - Gintas Jasiulionis, winkeleigenaar in Rukla

Niet alleen Litouwen, maar ook de andere Baltische landen en Polen staan bol van de militaire activiteit. De Verenigde Staten hebben in het Poolse Orzysz ruim duizend man gestationeerd. Ook in Estland en Letland bouwen de bondgenoten hun militaire aanwezigheid op (zie graphic). Ongeveer 1000 kilometer grens delen de Baltische staten met Rusland, Wit-Rusland en de Russische exclave Kaliningrad. En die grens moet beschermd worden tegen een eventuele Russische inval.

Wandelgangen

Rusland kan al tegen 2030 op sterkte zijn om de NAVO aan te kunnen vallen, waarschuwde de voorzitter van de Duitse inlichtingendienst, Bruno Kahl, in oktober de Duitse Bondsdag. Een plausibel scenario? Linas Kojala, directeur van het Eastern Europe Studies Centre, een denktank in Vilnius, meent van niet. „Zeker niet zolang Rusland op het slagveld in Oekraïne niet het succes boekt dat het aanvankelijk dacht te gaan boeken.”

„Ik waardeer het wel dat de voorzitter van de Duitse inlichtingendienst benadrukt dat we ons moeten voorbereiden op een confrontatie met Rusland”, zegt Gordon Davis, voormalig adjunct-assistent-secretaris-generaal van de NAVO. In zijn eerste jaren bij het bondgenootschap –Davis was van 2013 tot 2021 bij de NAVO werkzaam– werd er vanuit Washington ingezet op het onderhouden van diplomatieke betrekkingen met Rusland en liepen Russische militairen door het NAVO-hoofdkwartier.

Was er toentertijd echt geen vuiltje aan de lucht? „Jawel”, beaamt Davis die regelmatig met de Russen om tafel zat. „Er was totaal geen wederzijds vertrouwen.” Een gebrek aan transparantie van Russische zijde belette de omgang. „Onderhandelen met de in Brussel gestationeerde Russische militaire staf was nagenoeg onmogelijk”, zegt Davis. „De Russische delegatie had geen enkele beslisruimte of vrijheid om namens Moskou te onderhandelen.” Als de NAVO-delegatie haar wensen kenbaar maakte, volgde soms pas na dagen een reactie uit het Kremlin. Davis: „Ze waren slechts een doorgeefluikje van het Kremlin.”

Omslagpunt

Nadat ‘groene mannetjes’ in april 2014 de Krim bezetten, is het over en uit met de samenwerking tussen de NAVO en Rusland. De houding van de bondgenoten verandert radicaal: Rusland wordt niet langer als partner beschouwd, maar voortaan als bedreiging. Eind 2014 wordt afgesproken dat alle bondgenoten tegen 2024 ten minste 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) aan defensie zullen besteden. Een nieuw tijdperk.

„We zijn in het Westen te lang naïef geweest” - Gordon Davis, voormalig adjunct-assistent-secretaris-generaal van de NAVO

Baltische landen waren altijd al negatief over samenwerking met de Russen. Hadden ze gelijk? „Absoluut”, antwoordt Davis resoluut. „We zijn in het Westen te lang naïef geweest.” Estland, Letland en Litouwen zijn inmiddels koplopers binnen de NAVO als het gaat om defensie-uitgaven en besteden meer dan 3 procent van het bbp aan defensie. NAVO-aanwezigheid geeft extra veiligheidsgaranties, benadrukt Kojala.

Sabotage

Directe militaire confrontatie tussen Rusland en de Baltische staten acht hij onwaarschijnlijk. Maar Kojala kan zich wel voorstellen dat de Russen op andere manieren de druk op de drie NAVO-lidstaten opvoeren. „Stel je voor dat Rusland circa 100.000 man aan de grenzen stationeert en daarmee van ons eist dat we de NAVO-troepen laten verplaatsen. Sabotage van buitenaf”, noemt Kojala dat.

Ook het opvoeren van de hybride oorlogsvoering, waarbij Moskou met militaire en civiele middelen steken uitdeelt, wordt door analisten als realistisch scenario genoemd. Hybride oorlogsvoering is iets wat in het Russische DNA zit, legt Davis uit. Vormen van „kwaadaardige beïnvloeding met behulp van desinformatie of corruptie is iets wat de Russen al sinds de Koude Oorlog doen”. Ze zijn daar volgens de oud-topmilitair „heel effectief in”.

„De Russische president Vladimir Poetin ziet het Westen als bedreiging voor zijn regime”, legt Davis uit. „Dus is het zijn intentie om westerse partners –specifiek de NAVO-bondgenoten– tegen elkaar uit te spelen. Dat doet hij op verschillende manieren. Op dit moment als het gaat om het geven van steun aan Oekraïne. Maar we moeten ons voorbereiden op ieder scenario.”

Verscholen

Mocht het toch tot een gewapend conflict komen tussen Rusland en de Baltische staten, dan zijn de NAVO-bondgenoten op grond van artikel 5 –een aanval op één is een aanval op allen– eraan gehouden de drie NAVO-landen te hulp schieten. Hoe, dat is aan de bondgenoten zelf. Maar dat ze ook militairen zullen sturen, „daar twijfel ik niet aan”, zegt Kojala, verwijzend naar de NAVO-troepen die in de Baltische landen zijn gestationeerd. „Als de Russen komen, dan staan we niet alleen.”

In zo’n conflict zullen de Russische strijdkrachten „zeker in de lucht en ter zee” door de NAVO-troepen „gemakkelijk” worden verslagen, verwacht Davis. „Op land is dat lastiger en zou Baltisch grondgebied tijdelijk in Russische handen kunnen vallen.”

„Zonder de aanwezigheid van NAVO-troepen was ik allang failliet geweest” - Gintas Jasiulionis, Litouwse verkoper

Ook verkoper Jasiulionis is blij met de aanwezigheid van NAVO-troepen in zijn Rukla. Niet zozeer vanwege de veiligheidsgaranties, maar vooral vanuit businessoogpunt. „Zonder de aanwezigheid van NAVO-troepen was ik allang failliet geweest. Circa 80 procent van mijn klantenbestand bestaat uit militairen”, zegt hij vrolijk wijzend naar de twee vrouwelijke Tsjechische soldaten die zijn winkel binnenstappen. Kassa!

Nieuws in beeld

Pantservoertuigen van de Duitse Bundeswehr oefenen in de bossen rondom Rukla, Litouwen. beeld AFP, Petras Malukas

Pantservoertuigen van de Duitse Bundeswehr oefenen in de bossen rondom Rukla, Litouwen. Op de achtergrond wordt een rookgordijn aangebracht. beeld AFP, Petras Malukas

Een pantservoertuig van de Duitse Bundeswehr in de bossen rondom Rukla, Litouwen. beeld AFP, Petras Malukas

Pantservoertuigen van de Duitse Bundeswehr oefenen in de bossen rondom Rukla, Litouwen. beeld AFP, Petras Malukas

Militairen van de Duitse Bundeswehr oefenen in de bossen rondom Rukla, Litouwen. beeld AFP, Petras Malukas

Nederlandse militairen voor hun onderkomen op de legerbasis in Rukla. beeld ANP, Bart Maat