Net als in andere Europese landen gingen in Duitsland duizenden Syriërs de straat op om de val van dictator Bashar al-Assad te vieren. „De tranen die ik vandaag vergiet, heb ik nooit eerder in mijn leven gevoeld”, schrijft de uit Syrië afkomstige Aisa Haider, die als freelancejournalist voor Der Spiegel werkt.

Duitse kranten en politici roepen in herinnering dat bondskanselier Angela Merkel in 2015 zei dat haar land de vluchtelingenstroom aankon: „Wir schaffen das.” In het Nederlands: „Wij redden het.” Honderdduizenden op drift geraakte Syriërs waren welkom. Maar ook een uitspraak van Merkel van acht jaar geleden citeren velen: „Wij verwachten dat, als er weer vrede in Syrië is, de vluchtelingen met de kennis die zij bij ons hebben opgedaan weer naar hun vaderland terugkeren.”

Is dat moment nu aangebroken? Dat vragen velen zich af. Het niets en niemand ontziende regime van Assad is immers voorbij. Daarmee valt de belangrijkste reden voor humanitaire opname weg. De opstandelingen verkondigden bovendien afgelopen weekeinde: „Aan de verdrevenen wereldwijd: een vrij Syrië wacht op jullie.”

Bescherming

In Duitsland volgt dan altijd een stevig debat. Nu eens te meer, omdat de door Syrische migranten uitgevoerde steekpartijen nog vers in het geheugen liggen. De Duitse christendemocraten (CDU), de extreemrechtse AfD en de liberale FDP eisen per direct een opnamestop voor asielzoekers uit Syrië. Jens Spahn, de CDU-vicefractievoorzitter, zegt: „Hoe mooi zou het niet zijn als de regering zegt: „Voor eenieder die terug naar Syrië wil, charteren we een vliegtuig en geven we een startkapitaal van 1000 euro.””

Zijn partijgenoot Alexander Throm wil onderzoeken of Syriërs nog wel recht hebben op bescherming. „Voor iedereen moet helder zijn: vluchten is tijdelijk.” De AfD gaat nog een stap verder en eist nu al terugkeer van Syriërs naar hun land. „Wie in Duitsland het vrije Syrië viert heeft blijkbaar geen reden meer om te vluchten. Hij moet direct zijn biezen pakken”, schrijft de AfD-kanselierskandidaat Alice Weidel op X.

De FDP laat zich in soortgelijke bewoordingen uit. Hier speelt sowieso een rol dat de liberalen weten dat met sceptische uitspraken over migratie valt te scoren.  Voor de liberalen telt iedere stem omdat het onzeker is of ze de kiesdrempel zullen halen.

Politici van de regeringspartijen, SPD en Groenen, manen tot kalmte met het oog op de onduidelijke toestand in Syrië. Zij verwijten de andere partijen populistisch te werk te gaan.

Teneur

Wetenschappers stellen intussen dat het terugsturen van de Syrische vluchtelingen naar hun land onmogelijk is als ze het Duitse staatsburgerschap hebben verkregen. De algemene teneur is: de Syrische vluchtelingen zullen niet zomaar terugkeren. Een Syriër die gevlucht is en in Duitsland een zekere levensstandaard heeft bereikt, wil die ook in Syrië hebben. Zolang hij die in Syrië niet vindt, zal hij niet vrijwillig terugkeren.

Susanne Schröter, islamdeskundige uit Frankfurt, ziet overigens geen obstakel voor het terugsturen van de vluchtelingen. Tegenover het dagblad Bild zegt ze: „Bij de rebellen gaat het vooral om islamisten. Dat onder hun invloed een democratische staat zoals wij die in het Westen kennen zal ontstaan, houd ik voor onwaarschijnlijk. Voor het terugvoeren van vluchtelingen uit Duitsland is dat niet per se een bezwaar, omdat veel van deze gevluchte Syriërs zelf een fundamentalistische islam aanhangen.”

Schröter wijst er bovendien op dat er een nieuwe vluchtelingenbeweging kan ontstaan als de rebellen andere minderheden gaan onderdrukken. „Als de folterkamers met alevieten worden gevuld, is de situatie niet verbeterd.”