Stroom. Je stopt een stekker in het stopcontact en het is er. Maar grotere bedrijven en instellingen kunnen in bijna heel het land geen aansluiting meer krijgen. Stopcontacten in nieuwe bedrijfspanden blijven daardoor spanningsloos. En bedrijven die meer elektriciteit nodig hebben dan nu, kunnen dat niet zomaar meer krijgen.

Dit soort netcongestie, een duur woord voor een verstopt stroomnet, komt door de toegenomen vraag naar stroom binnen de energietransitie. Verstopping komt voor op alle niveaus, van het landelijke hoogspanningsnet van TenneT tot de netwerken van regionale netbeheerders zoals Stedin, Liander en Enexis.

In gebieden waar het stroomnet vol zit, hanteren netbeheerders een wachtlijst voor grootverbruikers, zoals bakkers met een elektrische oven en supermarkten. Maar ook instellingen als ziekenhuizen en publieke voorzieningen als scholen, zwembaden en dorpshuizen vallen hieronder.

Verspreid over heel Nederland wachten ruim 10.911 aanvragers op een stroomaansluiting. Nog eens 8412 aanvragers wachten op een aansluiting om juist stroom terug te kunnen leveren, zoals zonneparken en megabatterijen.

Zuid-Holland heeft nu dus ook zo’n wachtlijst. Sinds kort mogen de netbeheerders organisaties met een belangrijke maatschappelijke functie voorrang geven. Denk aan de brandweer, ziekenhuizen, het onderwijs, drinkwaterbedrijven en rechtbanken. Ook bedrijven die kunnen helpen om de stroomfile te verzachten kunnen voorrang krijgen, zoals bedrijven met een eigen batterij.

Voor alle andere aanvragers geldt dat zij moeten wachten tot hun aanvraag aan de beurt is. En dat kan wel even duren, want aanvragen worden pas afgehandeld als er meer ruimte komt op het net. In Zuid-Holland gebeurt dat vanaf 2032 „stapsgewijs” op het hoogspanningsnet, meldt TenneT. Het middenspanningsnet van netbeheerders Stedin en Liander in diezelfde provincie is pas rond 2030 voldoende uitgebreid.

Ondertussen zoeken netbeheerders voor Zuid-Holland naar alternatieve oplossingen. Bijvoorbeeld door bedrijven te stimuleren om minder stroom te gebruiken op drukke momenten. De netbeheerders verwachten over een jaar beter te weten hoe ze dat willen gaan doen.

Spitsmijden

In de provincie Utrecht lukte het tot nu toe niet om voldoende bedrijven aan het ‘spitsmijden’ te krijgen. „We hebben samen met Stedin 2700 bedrijven gebeld om ze te informeren. In totaal zo’n 25.000 telefoontjes”, zegt woordvoerder Peter Hofland van TenneT. Maar het mocht niet baten: slechts een enkel bedrijf wilde meedoen. Te weinig om de druk op het stroomnet te verlagen.

„Een koekjesfabriek wil gewoon koekjes bakken” - Peter Hofland, woordvoerder TenneT

Het is de bedrijven niet direct aan te rekenen. Voorheen konden ze hun aansluiting bijna zonder problemen verhogen. Over energiemanagement dachten ze niet na. „Een koekjesfabriek wil gewoon koekjes bakken”, zegt Hofland. Nu moeten ze ineens nadenken op welke momenten ze het stroomnet minder kunnen belasten.

Bedrijven hebben daar volgens Hofland wel ruim de mogelijkheden toe. Bijvoorbeeld door de machines niet tegelijkertijd aan te zetten, door elektrische auto’s midden in de nacht op te laden in plaats van om vijf uur ’s middags, en door een koelcel even uit te schakelen als het stroomnet vol zit. In ruil daarvoor kunnen ze van de netbeheerders een vergoeding krijgen.

Door het gebrek aan animo bij bedrijven grijpen de netbeheerders nu naar een zwaarder wapen. Ze gaan grootverbruikers in de provincie Utrecht verplichten om eventueel „flexibel vermogen” in te zetten. Alle grootverbruikers zijn hierover inmiddels geïnformeerd.

Kleinverbruikers

Dat nu ook in Zuid-Holland het stroomnet vol zit, betekent niet dat daar helemaal niets meer kan. Er is nog genoeg ruimte op het stroomnet voor kleinverbruikers. Dat zijn bijvoorbeeld particulieren die een laadpaal voor de elektrische auto of een warmtepomp voor de verwarming thuis willen aansluiten.

Tot deze groep behoren ook de boekwinkel op de hoek en het architectenbureau in een benedenwoning. De netbeheerders beloven dat ook de al geplande nieuwe woonwijken in Zuid-Holland gewoon kunnen worden gebouwd.