Lees ook

Afrika lijdt onder exotische gewassen uit Nederlandse tuin

De artikelinzet met betrekking tot de eerste Nederbanaanoogst is correct, al had deze oogst plaats in december 2018, dus best lang geleden. Een korte zoektocht op internet had de auteur behoed voor enkele misvattingen. Nog beter was het geweest als hij zelf een kijkje was komen nemen in de bananenkas in Ede of contact had opgenomen.

De eerste misvatting staat in de kop: ”Afrika lijdt onder exotische gewassen uit Nederlandse tuin”. Van de wereldwijde bananenproductie wordt slechts 15 procent geëxporteerd. Het resterende volume is bestemd voor lokale markten. De bananen die uit Afrika worden geëxporteerd, vertegenwoordigen net 2 procent van de mondiale export (Ghana en Côte d’Ivoire, 2023) en zijn vrijwel uitsluitend bestemd voor de Franse markt. De bananen die in de rest van Europa worden geconsumeerd, komen vrijwel allemaal uit Latijns-Amerika, met Ecuador als grootste exporteur. Angst dat een Nederlandse kas van 500 vierkante meter welke boer dan ook in zijn bestaan bedreigt, is dus onnodig.

Basisvoedsel

Vervolgens schrijft De Jaeger: „De enige drijfveer waarom Nederlandse bedrijven hieraan beginnen, is financieel gewin. De pioniers zijn echt niet bezig met de vraag of de boeren in arme landen daar last van ondervinden of dat hun teelt negatieve effecten heeft op het milieu.” Dat is een boude uitspraak, zo geen aantijging. De eerste de beste ondernemer realiseert zich terdege dat een commerciële bananenteelt in een Nederlandse kas economisch geen enkel perspectief heeft. Of we moeten ten minste 10 euro per kilo willen betalen.

Nee, de achtergrond van dit initiatief is anders. Het werd tijdens het honderdjarig bestaan van Wageningen Universiteit en Research geboren als idee om het belang van onderzoek naar dit gewas te benadrukken. Het is immers het belangrijkste geproduceerde fruit (Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO), 2022) en het dient als basisvoedsel en ”cash crop” (gewas waarvan de opbrengst wordt gebruikt voor de eerste levensbehoeften) voor miljoenen mensen.

Malaise

Toen bleek dat bananenplanten prima op substraat zijn te telen, was dit de aanleiding voor Nederbanaan. Op deze wijze is het belang van dit gewas onder de aandacht gebracht van honderden mensen en organisaties. Dit heeft geleid tot innovaties, waarvan Yelloway (geïnitieerd door Chiquita, het Wageningse agrotechbedrijf Keygene en de start-up MusaRadix), waarbij ik betrokken ben, het belangrijkst is. Dat is een in Nederland gevestigd veredelingsbedrijf voor bananen. Het gaat om klassieke veredeling, aangejaagd door de laatste genetische technologieën om het proces te versnellen, met ”Yelloway One” als eerste wapenfeit. Dankzij het feit dat bananen in Nederlandse kassen kunnen bloeien, wordt er gewerkt aan nieuwe, genetisch diverse rassen. Waarom?

De malaise in de wereldwijde bananenteelt is enorm en zij balanceert voor meer dan 50 procent op één kloon die zeer vatbaar is voor schimmelziekten. Toch domineert deze Cavendishbanaan de export (meer dan 95 procent) en is ze in elke supermarkt (als enige) te koop.

Tegen de zogenaamde black Sigatokaziekte moet wekelijks gespoten worden, het hele jaar door. En de vernietigende bodemschimmel Fusarium (even googelen op ”Panamaziekte”) heeft zich de laatste tien jaar naar zeventien landen in alle bananen producerende regio’s verspreid. En ja, dát bedreigt miljoenen mensen direct of indirect in hun bestaan. Om dit onder de aandacht te brengen én het hoofd te bieden is Nederbanaan gelanceerd. Een ideëel doel dus.

Ik hoop niet dat de feiten het betoog van de auteur met betrekking tot de andere door hem genoemde gewassen ook onderuithalen. Wat betreft de banaan zit hij er faliekant naast.

Spotprijs

Over één ding zijn wij het eens: laten we welvaart eerlijk verdelen. Laten we onze pijlen dan allereerst op onszelf, de consument, richten. Waarom betalen wij voor een kilo bananen minder dan voor een kilo appels uit de Betuwe? Wij kopen bananen voor een spotprijs, vanwege de lage lonen in de producerende landen. Vervolgens kunnen we de retailers in de beklaagdenbank zetten, want zij pakken de grootste marges, weten als geen ander hoe bananen worden geproduceerd, maar nemen geen verantwoordelijkheid. Jammer.

De auteur is hoogleraar plantenziektenkunde, Wageningen Universiteit en Research.