De vier gemeenten die zich zaterdag officieel aaneensloten tot de Bund Bekennender Evangelisch-Reformierter Gemeinden (BBERG) hebben als grondslag de Bijbel, die ze beschouwen als het onfeilbare Woord van God. Daarnaast vermelden ze in hun grondslag de Nederlandse Geloofsbelijdenis, de Heidelbergse Catechismus en de Dordtse Leerregels, die ze in een eigen belijdenisdocument (daterend uit 2024) samenvatten en toepassen op moderne levensbeschouwelijke vraagstukken (zie ”Man leidend in gezin en kerk”).

De twee oudste van de vier gemeenten, die in Osnabrück en in Giessen, bestaan nog geen kwarteeuw. Die in Osnabrück werd in 2000 gesticht, die in Giessen in 2002. De gemeente in Tübingen, die nog niet geheel zelfstandig is, bestaat pas sinds 2021; die in Nordhorn, aanvankelijk een afdeling van Osnabrück, is pas dit jaar officieel gesticht en net als die in Tübingen nog „een gemeente in wording”.

De eerste synode afgelopen zaterdag, in Giessen, was „een blijde, feestelijke bijeenkomst”, vertelt ds. Jochen Klautke (36), een van de drie predikanten die het piepjonge kerkverband momenteel telt. „Osnabrück en Giessen, en de twee gemeenten in wording, deden al veel dingen samen. De achterliggende jaren voelden we steeds meer de noodzaak om die samenwerking te verdiepen en ook formeel vast te leggen. Zaterdag hebben we dat, op onze eerste synode, daadwerkelijk gedaan. We hebben een document ondertekend waarmee de Bund Bekennender Evangelisch-Reformierter Gemeinden (BBERG) nu een feit is.”

Is het moeilijk om in Duitsland een nieuw kerkverband te stichten?

„Ja. Als je door de overheid erkend wilt worden, moet je aan allerlei vereisten voldoen. Je moet bijvoorbeeld een flinke omvang hebben. Daar zitten wij als Bund nog heel ver vanaf. Dus de stap die wij zaterdag gezet hebben, hebben we vooral voor onszelf gezet. Om te beginnen is het een Bijbels gebod om eenheid te zoeken met allen die op het fundament van dezelfde belijdenis staan. En verder heeft een kerkverband ook veel praktische voordelen.

Jawel, in de gereformeerde kerkvisie hebben plaatselijke gemeenten een grote zelfstandigheid. Maar ze zijn niet geheel onafhankelijk. Wat we zaterdag hebben afgesproken, is dat we elkaar zullen helpen in vraagstukken die de plaatselijke gemeenten overstijgen. Als er in een gemeente problemen zijn, dat we dan zullen meedenken en assisteren. En elkaar zo nodig corrigeren. Op diverse punten zullen we de krachten bundelen, nog meer dan we al deden.

We hebben ook gesproken over een gezamenlijk logo en een gezamenlijke website. En voor specifieke taken hebben we commissies in het leven geroepen. Maar, nogmaals, voor de Duitse overheid bestaan wij als kerkverband dus niet.”

Wat is jullie omvang?

„Die is heel klein, zeker voor Nederlandse begrippen. In de grootste gemeente, die van Giessen, komen zondags zo’n 70 tot 90 mensen samen. En in totaal telt ons kerkverband slechts zo’n 160 leden, belijdende leden en doopleden bij elkaar opgeteld.

Verreweg de meeste leden en belangstellenden zijn van niet-gereformeerde afkomst. Zij waren voorheen baptist, mennoniet of lutheraan en kwamen pas in een latere fase van hun leven in contact met de gereformeerde traditie. Anderen zijn als kind wel gedoopt in de staatskerk, maar hebben het christelijk geloof soms geheel vaarwel gezegd. Door contacten met onze voorgangers of gemeenteleden hebben ze Jezus Christus als hun Zaligmaker leren kennen.

Van de drie, straks vier, predikanten die ons kerkverband telt, ben ik de enige die van kinds af in de gereformeerde traditie ben opgegroeid. Mijn collega Boris Giesbrecht heeft een mennonitische achtergrond en is tijdens zijn theologiestudie door het gereformeerde gedachtegoed gegrepen. Ludwig Rühle, predikant in Osnabrück, heeft een lutherse achtergrond. Paul Koch, die predikant hoopt te worden in Nordhorn, komt uit de kring van de Vergadering van Gelovigen.”

Jullie hebben nu een nieuw kerkverband gesticht. Was het echt niet mogelijk een plek te vinden in een reeds bestaand Duits kerkverband?

„Nee. Duitsland heeft geen sterke gereformeerde traditie. En waar die ooit was, is die nu bijna geheel verdwenen of daar is de kerk zeer liberaal geworden. In het hele Duitstalige gebied zijn er eigenlijk slechts twee kerken met een gereformeerde grondslag. Dat zijn in Oostenrijk en Zwitserland de Evangelisch Reformierte Kirche Westminster Bekentnisses (ERKWB) en in Heidelberg en Hannover de Selbständige Evangelisch-Reformierte Kirche (SERK).

Tussen ons en deze beide kerken bestaan slechts kleine theologische verschillen. Op het persoonlijke vlak hebben we met beide goede contacten.

Ook met Nederlandse reformatorische kerken hebben we, op het persoonlijke vlak, goede contacten. Ook ken ik enkele vertegenwoordigers van de Stichting Vrienden van Heidelberg en Dordrecht.”

Het blijft toch verbazingwekkend dat nu juist in Duitsland, het land van de Reformatie en van Luther, geen echt gereformeerde kerken zijn…

„Dat is zo. Wij hebben overigens wel goede contacten met behoudende baptistengemeenten in Duitsland, waarvan een deel op veel punten dicht bij de gereformeerde belijdenis staat.

Maar als je de algemene geestelijke toestand van Duitsland op je laat inwerken, dan is het daarmee eigenlijk droevig gesteld. In veel streken van ons land hebben mensen de grootste moeite om een kerkelijke gemeente te vinden die überhaupt vasthoudt aan het gezag en de waarheid van de Heilige Schrift.

Daarom moesten wij 25 jaar geleden vanaf het nulpunt beginnen met het opbouwen van onze gereformeerde gemeenten.”

Verwacht u verdere groei?

„Daar hopen we op. Tot nu toe groeien we langzaam maar gestaag. Ik denk dat de gemeenten in Osnabrück en Giessen de laatste vijf jaar in ledental ongeveer zijn verdubbeld. Dat geeft ons veel reden tot dankbaarheid. En hoewel we nu nog klein zijn, zijn we optimistisch gestemd over de toekomst. Als God het geeft, zouden we verder willen uitbreiden en ook in andere delen van Duitsland –juist omdat de nood zo hoog is– gemeenten willen stichten. Maar we belijden ook dat dit in Zijn hand ligt. Van Hem zijn we afhankelijk; Hij moet de wasdom geven.

Wat betreft de vorming van toekomstige predikanten maken we gebruik van de Akademie für Reformatorische Theologie (ART), hier in Giessen. Officieel gezien kun je dat niet ónze opleiding noemen, maar we werken er wel zeer nauw mee samen en op het personele vlak zijn er volop verbindingen. Zo geven mijn collega’s Boris Giesbrecht, Ludwig Rühle en ik er les, evenals mijn vader, dr. Jürgen-Burkhard Klautke.

De ART telt momenteel dertien studenten. Die hebben diverse kerkelijke achtergronden, studeren soms in deeltijd of juist voltijds. Sommigen willen predikant worden, anderen hebben andere doelen. Maar wat hen en ons bindt, is dat we onvoorwaardelijk willen buigen voor het Woord van God.”

Is het niet lastig dat enkele van jullie gemeenten ver uit elkaar liggen? Tussen Nordhorn en Tübingen is het al gauw zes uur rijden.

„Dat is natuurlijk niet ideaal. Maar elk jaar hebben we ook wel een paar keer een gemeenschappelijk evenement, zoals een jeugdkamp of een paasconferentie. Dat doen we dan gewoonlijk in de buurt van Giessen, dat precies in het midden ligt. Zo onderhouden we wel degelijk onze onderlinge band.”