Hij is hier geboren en getogen en voelt zich op-en-top Utrechter. En daarom wil Hamed Amrino na zijn dood niet gerepatrieerd worden naar Marokko, maar begraven worden in Nederland. Daarin is hij niet de enige. Steeds meer moslims willen Nederland als laatste rustplaats.

De bewustwording rond dit thema kwam op gang tijdens de coronaperiode, toen de grenzen dicht waren en repatriëring onmogelijk was. „Dat heeft de gemeenschap aan het denken gezet”, zegt Amrino, die werkzaam is bij de Stichting Bijzondere Islamitische Begraafplaatsen In Nederland (Bibin). De organisatie exploiteert de islamitische begraafplaatsen in ZuidLaren en Tiel en is betrokken bij veel nieuwe initiatieven.

Heet hangijzer is de eeuwige grafrust die volgens Amrino op algemene begraafplaatsen niet gegarandeerd kan worden. De grafrechten op een gemeentelijke begraafplaats moeten namelijk na een bepaalde termijn –meestal zo’n twintig jaar– verlengd worden. „Maar wat als nabestaanden zo’n verlenging niet kunnen of willen betalen? Dan wordt er geruimd.” Ook op algemene begraafplaatsen met een speciaal islamitisch gedeelte kunnen grafrechten volgens hem niet volledig afgekocht worden.

Op een bijzondere islamitische begraafplaats is van verlenging geen sprake. De nabestaanden betalen daar eenmalig een bedrag, waarna de begraafplaatshouder de garantie biedt dat het graf „tot in eeuwigheid” niet geruimd wordt. „Voor moslims is dat belangrijk, aangezien we geloven dat de ziel op de dag des oordeels terugkeert in het lichaam”, verduidelijkt Amrino. „Om die reden cremeren we ook niet.”

Lees ook

Flinke toename aantal islamitische begraafplaatsen; komende drie jaar verviervoudiging verwacht

Gratis uitvaart

Igle Weidenaar, consulent bij de Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen, ziet dat er veel onduidelijkheid is rond de eeuwige grafrust in Nederland. „Juridisch gezien bestaat eeuwigdurende grafrust helemaal niet, want de term komt niet voor in de Wet op de lijkbezorging. Daarin gaat het alleen over grafrecht voor bepaalde en onbepaalde tijd.”

„Juridisch gezien bestaat eeuwigdurende grafrust helemaal niet” - Igle Weidenaar, consulent Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen

Toch worden de twee begrippen volgens Weidenaar continu door elkaar gebruikt. „Eeuwige grafrust suggereert dat een graf echt nooit geruimd wordt. Maar een grafrecht voor onbepaalde tijd houdt in dat er geen vooraf vastgestelde einddatum is. Het grafrecht kan echter wel degelijk eindigen als de betalingen niet meer volgens afspraak worden gedaan.”

Volgens hem zijn er wel enkele gemeentelijke begraafplaatsen die in naam eeuwige grafrust aanbieden. „Maar meestal gaat dat om een grafrecht voor 99 jaar, waarna er alsnog verlengd moet worden.” Vandaar ook dat moslims zich wenden tot particuliere initiatieven. Daarnaast zorgt een cultuurverschil soms voor verwarring. „In islamitische landen is begraven een overheidstaak. Een uitvaart is gratis en krijg je van de staat. In Nederland ben je als nabestaanden zelf financieel verantwoordelijk.”

Snelweg

Opvallend is dat het Contactorgaan Moslims en Overheid in een  Kamerbrief  uit februari 2023 stelde dat de term ”eeuwigdurend grafrecht” in de islamitische religieuze praktijk helemaal niet voorkomt. „De religieuze praktijk in de landen van herkomst laat zien dat een graf hergebruikt wordt na ongeveer de derde generatie, meestal voor dezelfde familie. Bij schaarste, zoals in zeer grote steden, komt het ook voor dat families veel sneller een graf hergebruiken”, zo valt in het stuk te lezen.

„Theologisch gezien is ruiming verboden, tenzij er een algemeen belang is” - Hamed Amrino, initiatiefnemer moslimbegraafplaats

Het klopt dat er in sommige islamitische landen graven geruimd worden, bevestigt Amrino. Zelfs in Mekka, de hoofdstad van de islam, worden grafpercelen volgens hem hergebruikt vanwege ruimtegebrek. „Theologisch gezien is ruiming verboden, tenzij er een algemeen belang is. Stel er wordt een snelweg aangelegd of een woonwijk gebouwd, dan is dat algemeen belang aanwezig en is ruiming dus wel toegestaan.” Lichamelijke resten worden echter wel altijd herbegraven in een massagraf, benadrukt Amrino.

Maar zijn Nederlandse moslims daarmee dan niet roomser dan de paus? Zij willen namelijk de garantie hebben dat hun graf nooit ofte nimmer geruimd wordt. „Nee”, zegt hij, „want het uitgangspunt van eeuwige grafrust blijft staan. Dat is altijd het streven, ook in islamitische landen.” Daarbij komt dat een lichaam eerst volledig ontbonden moet zijn voordat een graf geruimd mag worden. „In het Midden-Oosten gaat dat nu eenmaal veel sneller, omdat het daar een stuk droger is. In Nederland worden graven soms al na tien of twintig jaar geruimd, terwijl het lichaam nog lang niet verteerd is.”