Elke onderneming is linksom of rechtsom afhankelijk van de natuur. Daarbij komt dat bedrijfsactiviteiten gevolgen hebben voor de planeet. Om die reden krijgt natuur steeds vaker een stem binnen bedrijven. Soms zelfs als aandeelhouder.
„Accountants zeiden ooit tegen me dat hun activiteiten geen relatie met de natuur hadden”, glimlacht prof. mr. dr. Tineke Lambooy in een vergaderruimte van de Nyenrode Business Universiteit in Amsterdam. Volgens de hoogleraar Ondernemingsrecht zaten zij er toch echt naast. Hoewel het ene bedrijf meer afhankelijk is van de natuur dan het andere, kan geen sterveling zonder dat wat de natuur biedt. „Zelfs accountants gebruiken een laptop en een telefoon. Voor die apparaten ben je afhankelijk van grondstoffen die uit de natuur worden gehaald.” Behalve materialen gebruiken nagenoeg alle bedrijven ook water, energie en voedsel. Ook in die gevallen levert de aarde.
Tegelijkertijd hebben ondernemers invloed op de natuur. Denk aan de uitstoot die vrijkomt bij het verwarmen van hun bedrijfspand. Of aan het afval dat ontstaat bij het productieproces. Of aan de agrarische sector, waar het lijntje richting het landschap helemaal kort is. Vrijwel elke economische activiteit beïnvloedt de planeet, aldus de hoogleraar. „Het begint al op het moment dat je een bos of weiland omtovert in een bedrijventerrein. Daarmee verdwijnt de leefomgeving van alle dieren en planten die er leven.”
Geen stem
Als elke onderneming zo’n nauwe band heeft met de natuur, dan rijst de vraag waarom de natuur vaak geen stem heeft bij bedrijfskeuzes. Lambooy: „Waarom zit de natuur niet aan tafel bij alle beslissingen van een managementteam? Waarom wordt de natuur vaak in het gesprek gemist als stakeholder?”
Stakeholders zijn alle betrokkenen bij een bedrijf. Het gaat dus om degenen die door de business worden geraakt, of degenen van wie men afhankelijk is, legt Lambooy de economische term uit. „Deze definitie is heel gangbaar. En als je het zo definieert, valt de natuur daar dus dubbel onder.” Bij bijna alle bedrijven zou de natuur als stakeholder moeten worden geïdentificeerd bij een stakeholderverkenning, aldus Lambooy. „Zo ook bij een mvo-scan (maatschappelijk verantwoord ondernemen, MK).”
Soms klinkt de kritiek dat een stakeholder een persoon moet zijn, aldus de hoogleraar. „Maar dat is lang niet altijd het geval. De plaatselijke gemeente is ook geen persoon, en daarvan zit vaak ook een afgevaardigde aan tafel.”
Planetaire grenzen
De reden waarom natuur steeds vaker centraal komt te staan bij bedrijven is het feit dat ecosystemen en biofysische kringlopen –die essentieel zijn voor het leven op aarde– uit balans zijn. Lambooy: „Dat blijkt uit de planetaire grenzen die de afgelopen jaren in kaart zijn gebracht. Zes van de negen zijn al overschreden. Daarbij gaat het om klimaatverandering, biodiversiteitsverlies, landgebruik, zoetwatergebruik, vervuiling door chemicaliën of plastics en de stikstof- en fosforcycli. De zevende grens, de verzuring van de oceanen, gaat ook rap de verkeerde kant op. Voor een gezonde en een goed leefbare planeet moeten we binnen de negen grenzen blijven.”
Toolkit
Om die reden presenteerde Lambooy dit voorjaar samen met een aantal organisaties een gereedschapskist voor bedrijven die met natuur aan de slag willen in hun bedrijfsvoering. De toolkit ”Onboarding Nature” beschrijft vier vormen hoe natuur in de bedrijfsvoering kan worden verankerd (zie ”Vier manieren”).
Met deze gereedschapskist kunnen bedrijven zichzelf stap voor stap verduurzamen. Hoewel een bedrijf met natuur in de bedrijfsvoering de boel ook kan bedotten, ligt greenwashing veel minder voor de hand, zegt Lambooy. „Je groener voordoen dan je bent, kan nog wel, maar is lastig. Omdat zorg voor de natuur juridisch is verankerd.”
De aandacht voor natuur komt in een tijd dat vrijwel alle bedrijven doen aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Daarbij komt dat iedere grotere onderneming sinds kort moet voldoen aan de nieuwe Europese duurzaamheidswetgeving. „Daarnaast moet elk bedrijf in Nederland ook de OESO-Richtlijnen voor maatschappelijk verantwoord ondernemen in acht nemen. Daarin wordt het onderzoeken van de impact van de bedrijfsactiviteiten op milieu en natuur en het betrekken van stakeholders duidelijk beschreven. Daarom organiseren veel bedrijven stakeholdersessies. Dan wordt bijvoorbeeld het Wereldnatuurfonds uitgenodigd. Maar een dergelijke eenmalige sessie heeft geen structurele invloed. Het verankeren van de natuur in de juridische structuur van bedrijven is daarom een must als je de invloed van het bedrijf op de natuur een positieve wending wilt geven.”
