Kun je baringspijn verminderen door vrouwen tijdens de bevalling met sneeuwballen op cadeautjes te laten schieten? Dat spelletje bleek niet optimaal te werken. Maar het lijkt er wel op dat virtual reality pijn kan verminderen. Geboortecentrum Sophia in Rotterdam is er recent mee gestart.
„Welkom”, zegt een zachte vrouwenstem. „Je staat op het punt te beginnen aan een wonderlijk avontuur. Laat je meenemen naar een plek waar je bent omgeven door rust. BirthCoachVR zal je helpen je bewust te worden van de ademhaling. Zodat je ontspannen je bevalling kunt doorstaan.”
Op de achtergrond klinken zachte muziek en natuurgeluiden. In beeld: bergen. In de diepte glinstert een meertje. Midden in het scherm verschijnt een luchtbel, die dan weer groter, dan weer kleiner wordt.
Even daarvoor komt Hiske Ernst, directeur van Geboortecentrum Sophia, aanlopen met een klein zwart tasje met daarin de VR-bril voor tijdens de bevalling, van het bedrijf BirthCoach. Het geboortecentrum, in hartje Rotterdam, biedt vrouwen sinds kort de VR-bril aan. Het is even zoeken naar het hoofdprogramma, maar als dat eenmaal is gevonden, is het navigeren simpel met een afstandsbediening met slechts een enkele knop. Vrouwen kunnen eerst kiezen voor één van de drie fases waarin de bevalling zich bevindt. Daarna kan een keuze gemaakt worden uit drie omgevingen: de bergen, het strand of een onderwaterwereld.
Krijtbordje
Die luchtbel helpt vrouwen de weeën weg te puffen, vertelt directeur Hiske Ernst. In ‘haar’ geboortecentrum in Rotterdam zijn vier kamers waar vrouwen kunnen bevallen met begeleiding van hun eigen verloskundige en een kraamverzorgende van het geboortecentrum. Het centrum, waar ook nog twaalf kamers zijn waar ouders na de bevalling kunnen verblijven, oogt niet als een doorsnee ziekenhuis. Vlaggetjes fleuren de gangen op, naast elke deur hangt een krijtbordje met de naam van de pasgeborene en op de kamers hangen kleurige gordijnen voor de ramen.
Vrouwen die in dit geboortecentrum bevallen, kunnen sinds een aantal weken aangeven of ze gebruik zouden willen maken van de VR-bril. De bril is een van de methodes die worden ingezet om baringspijn te verminderen zonder dat een medische indicatie nodig is, vertelt Ernst. Andere vormen daarvan zijn lachgas, een bevalbad en een zwangerschapsbal. „We hopen dat ook de VR-bril ervoor kan zorgen dat minder vrouwen een ruggenprik nodig hebben. Want onnodig pijn lijden is niet wenselijk, maar onnodig medicaliseren is de andere kant.”
Onnodig pijn lijden is onzin, maar onnodig medicaliseren is de andere kant - Hiske Ernst, directeur Geboortecentrum Sophia
Het aantal Nederlandse vrouwen dat pijnbestrijding krijgt tijdens de bevalling is de afgelopen decennia hard gestegen, zegt Martine Wassen, gynaecoloog in het Limburgse Zuyderland Ziekenhuis. Zij is samen met haar collega Anne-Claire Musters bedenker van de VR-bril en ze deed promotieonderzoek naar methodes om baringspijn te verlichten. „In 2004 kreeg 6 à 7 procent van de vrouwen een ruggenprik, inmiddels is dat 25 procent. Pijnbestrijding is in korte tijd heel gewoon geworden, terwijl vrouwen nog nooit zo negatief hebben teruggekeken op hun bevalling als tegenwoordig.
Verbandwissels
In 2018 zag Wassen een studie voorbijkomen waarbij kinderen in een brandwondencentrum tijdens pijnlijke verbandwissels een VR-bril kregen opgezet. „De pijn bleek flink minder te zijn. Vanaf dat moment ben ik gaan onderzoeken of er ook in de verloskunde al gebruik werd gemaakt van virtual reality.”
„In 2004 kreeg 5 à 6 procent van de vrouwen een ruggenprik, inmiddels is dat 25 procent” - Martine Wassen, gynaecoloog en mede-oprichter BirthCoach
Dat blijkt niet het geval te zijn, zowel in Nederland als internationaal. De gynaecoloog besluit een onderzoek op te zetten, zonder subsidie. „We hebben bij Coolblue een aantal VR-brillen gekocht en zijn gaan experimenteren. We experimenteerden met een meditatieapp en een app waarbij vrouwen in een simpel spelletje met sneeuwballen cadeautjes uit de lucht moest schieten. Twee heel verschillende dingen, omdat we nog geen idee hadden wat zou werken tijdens een bevalling.”
Vooral het meditatieprogramma blijkt effectief na een test met tientallen vrouwen. „Hun pijnscores waren bijna twee punten lager op een schaal van nul tot tien. Dat is dus echt een groot verschil.” Er zijn twee theorieën die deze uitkomsten verklaren, legt Wassen uit. „De eerste is dat je hersenen maar een beperkte capaciteit hebben om aandacht te geven aan iets. Als je je gedachten focust op zo’n virtuele realiteit, wordt de pijnprikkel minder. De andere is de poorttheorie, die zegt dat je de pijnprikkel kunt bestrijden door middel van andere prikkels.”
Omdat veel vrouwen naderhand in interviews aangeven de bril waardevol te hebben gevonden, besluit Wassen BirthCoach op te richten en een optimale VR-omgeving voor tijdens de bevalling te ontwikkelen. „We hebben de bevalling opgedeeld in fases. Eerst wordt een vrouw gecoacht om zo veel mogelijk te ontspannen, daarna draait het programma vooral om de ademhaling en het puffen. De bril wordt nu aangeboden in negentien ziekenhuizen en veertien verloskundigenpraktijken. Veel mensen zijn aan het begin sceptisch, omdat de methode onbekend is, maar zijn achteraf erg enthousiast.”
Eigen bubbel
Tessa Eekman, mede-eigenaar van verloskundigenpraktijk Elle Midwives uit Rotterdam, heeft een aantal keren een vrouw begeleid die de VR-bril gebruikte tijdens de bevalling. Zij zag dat vrouwen echt even weg waren als ze de bril ophadden. „Het belangrijkste tijdens een bevalling is dat je bepaalde negatieve gedachten, zoals: ik kan de pijn niet aan of: ik wil dit niet, los kunt laten. Je wilt dat een vrouw in haar eigen bubbel komt, zeggen we dan.” Vrouwen die de VR-bril dragen, kunnen zich daardoor daadwerkelijk beter ontspannen, merkt Eekman. „De pijn komt minder binnen.” Tegelijkertijd is de bril niet geschikt voor iedereen, zegt de verloskundige. „Een van de dames vond het apparaat te groot en te zwaar.”
Voor de partner kan de VR-bril ook een barrière betekenen, zag Eekman. „Die maakt minder deel uit van het proces. Normaal zou hij even de onderrug masseren, wat bemoedigende woorden spreken. Een vrouw die de bril opheeft, heeft daar over het algemeen minder behoefte aan.” Toch moet dat volgens de verloskundige niet leidend zijn. „Als een vrouw bijvoorbeeld een morfinepompje krijgt tegen de pijn, is er ook geen echt contact meer. Voordeel van deze vorm van pijnbestrijding is dat een bevalling er niet medisch door wordt. Dat wil zeggen dat wij de vrouw kunnen blijven begeleiden. Als een vrouw bijvoorbeeld een ruggenprik, morfinepompje of morfineprik wil, moeten we haar overdragen aan een gynaecoloog. Dat is voor veel vrouwen een nadeel.”
