Van echte chemie tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk is bijna vier jaar na de Brexit nog geen sprake. Maar het eerste officiële bezoek van Keir Starmer aan Brussel is wel een stapje richting toenadering.
Niet alleen Commissievoorzitter Ursula von der Leyen kon woensdag op een bezoek van Starmer rekenen; ook de voorzitter van de Europese Raad van regeringsleiders, Charles Michel, en de voorzitter van het Europees Parlement, Roberta Metsola, kregen hem op visite.
Het was het eerste bezoek aan Brussel sinds Starmer in juli premier werd. Voor het eerst sinds de Brexit in 2020 gaf een Britse premier aan de banden te willen aanhalen. Starmer wil betere samenwerking op het gebied van defensie en bij grensbewaking tegen immigranten. Ook wil hij minder handelsbelemmeringen.
Volwassen relatie
In een gezamenlijke verklaring na afloop van het bezoek benadrukken Von der Leyen en Starmer „hun wederzijdse inzet voor de volledige en getrouwe uitvoering” van de Brexitovereenkomsten.
Vervolgens kan worden gewerkt aan toenadering. Dat begint met het „definiëren van de gebieden waarop versterkte samenwerking voor beide partijen voordelig kan zijn, zoals de economie, energie en veiligheid”. Een vervolgafspraak maken Starmer en Von der Leyen nog deze herfst. Ook hopen de twee vanaf 2025 geregeld op EU-VK-topbijeenkomsten gemeenschappelijke problemen te bespreken.
Starmer had in een verklaring voorafgaand aan zijn bezoek geschreven dat hij „vastbesloten is de jaren van de Brexit achter ons te laten en een meer pragmatische en volwassen relatie op te bouwen met de Europese Unie”. De Britse premier wil zo „de Brexit werkbaar maken”, een van de belangrijkste verkiezingsbeloftes van Starmer.
Papierwerk
Na de Brexit kwam de bregret: de spijt. Anders dan brexiteers beloofden, steeg de nettomigratie vorig jaar naar een recordhoogte van 685.000 immigranten. En nu de Britten niet meer naar Brussel hoeven te luisteren, kunnen ze ook niet meer genieten van de voordelen van de gemeenschappelijke markt. In plaats daarvan zijn er nu ellenlange wachttijden aan de grens en stapels papierwerk voor de import en export van goederen uit en naar de EU.
Onder Starmer moet het anders. Toetreding tot de interne markt of tot de douane-unie sluit het programma van zijn sociaaldemocratische Labourpartij uit. Maar duidelijk is dat Starmer uit is op een „reset” van de banden met Brussel. Beide kanten zijn echter gereserveerd over hoe toenadering eruit moet zien.
Toegangsprijs
EU-diplomaten willen eerst zien dat de afspraken, zoals die bij de Brexit zijn gemaakt, worden nageleefd. Vervolgens vraagt Brussel als toegangsprijs voor toenadering Londen een mobiliteitsprogramma op te zetten dat jonge EU-burgers in staat zou stellen voor een periode in het VK te werken. De Commissie wil ook overeenkomsten over visserij en migratie. De eerste moet Europese vissers toegang geven tot de Britse wateren. Een overeenkomst over migratie zou het VK verplichten een quotum aan asielzoekers op te nemen.
Hete aardappels voor Starmer. Niet in de laatste plaats vanuit zijn eigen partij klinkt kritiek. Minister van Binnenlandse Zaken Yvette Cooper vindt dat een mobiliteitsprogramma voor Europese jongeren „onverenigbaar” is met de belofte om de nettomigratie omlaag te brengen.
Maar wil Starmer bijvoorbeeld de grensbureaucratie voor Britse voedselimporteurs verminderen, dan zal hij als vragende partij de eisen van Brussel moeten inwilligen.
Met resultaten kon Starmer woensdagavond niet naar huis. Maar dat Londen en Brussel elkaar spreken over toenadering is wel een begin. De échte discussie over toenadering kan pas worden gevoerd wanneer de nieuwe Europese Commissie over enkele maanden aantreedt.
