Brexit? In de Railway Tavern beginnen ze hard te lachen wanneer het ”b-woord” valt. „Ik ben een geharde brexiteer”, zegt bezoeker Dave Pomroy vrijpostig. In de pub kan hij het zeggen. „Hier stemde iedereen voor brexit.”

Dave en zijn kornuiten zijn vandaag goed gestemd. Nippend aan een pint ale, een halve liter Engels bier, turen de vrienden ingespannen naar een groot scherm waarop de paardenraces van Cheltenham te volgen zijn. Een Britse sport die hier heel populair is, legt Dave uit.

Aan het einde van de bar zit David Arthur, een gepensioneerde spoorwegbouwer. Net als de anderen in de pub stemde hij voor de brexit. Nu is hij vooral teleurgesteld. „Boris Johnson loog ons voor. Hij zei dat we beter af zouden zijn buiten de Europese Unie, maar de brexit heeft ons land helemaal niets opgeleverd. Neem dit biertje. Dat kostte me vroeger hooguit twee pond, nu het dubbele.”

Eigenlijk heeft Dave het liever niet meer over de brexit. „Ik heb er genoeg van. Het heeft mijn leven niet verbeterd, maar het is gebeurd. We moeten verder.” Met dorpsgenoten heeft hij het nooit meer over de brexit. „Er heerst een taboe op.”

Nu, zo’n zeven jaar na het referendum, is de stemming omgeslagen. In juni 2016 stemde een overtuigende meerderheid van 
63 procent in Bexley voor de brexit. Die uitslag was gerust uniek te noemen in de regio Londen, waar gemiddeld juist driekwart tegen uittreding uit de EU stemde.

Dorpskerk

Bexley –een kleine tienduizend inwoners– verschilt compleet van de andere ”boroughs” in de metropool Londen. In dit plekje, op slechts vijftien kilometer van de Tower Bridge, waant de bezoeker zich op het Engelse platteland. Hier geen zakenlieden, yuppen of hippe vegetariërs. Bexley is hoofdzakelijk blank, gepensioneerd en vooral oerconservatief. „Hier woont de gewone Brit”, beweert een oudere dame die haar terriër uitlaat.

Bexley doet aan als een slaperig provinciestadje. Op de High Street, geflankeerd door deftige herenhuizen in Georgian stijl, waant de bezoeker zich twee eeuwen terug. De weg voert richting de 13e-eeuwse parochiekerk van Saint Mary the Virgin, die zich aan de rand van het dorp bevindt. Op het kerkhof rondom het kerkje staan schots en scheef de inmiddels onleesbaar geworden grafstenen van dorpelingen uit voorbije eeuwen. Een gewijde stilte hangt hier, slechts af en toe onderbroken door een auto die in de verte over de A223 scheurt.

Marion Smith, de kosteres, staat, diep weggedoken in een lange grijze jas, op het kerkhof. Ze somt op wat Bexley bijzonder maakt. Ze is snel uitgepraat. Dit is een plaatsje zoals Engeland er honderden telt. Op de begraafplaats liggen geen beroemdheden, afgezien dan van een lokale held als Robert Huntington, een predikant die in 1732 stierf.

Conservatief

„Bexley is echt een bolwerk van conservatisme”, zegt Stefano Borella, hoofd van de gemeenteraadsleden voor de sociaaldemocratische Labourpartij in dit kiesdistrict. Bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2022 stemde ruim de helft van de kiezers hier op de Conservatieve Partij. „Het verwondert me daarom niet dat men in 2016 in ruime meerderheid de brexit steunde”, zegt Borella. „Het idee voor een referendum kwam uit de koker van conservatieve parlementsleden. Ik schat dat zo’n 70 procent van de conservatieven brexit steunde.”

Borella legt die keuze uit. „Hier wonen veel ouderen. Zij hebben Bexley tot hun spijt zien veranderen van een woonplaats voor blanken tot een buitenwijk van Londen, waar ook veel migranten wonen. Ze hebben het idee dat migranten hun banen inpikken. Brexiteers speelden op die gevoelens in en beloofden verbetering: minder migratie, minder geld naar de EU en vooral minder regels uit Brussel.”

Die boodschap sloeg aan in Bexley. Opmerkelijk, gezien de historie van het plaatsje. Edward Heath, de premier die het Verenigd Koninkrijk in 1973 de Europese Economische Gemeenschap inloodste, heeft namelijk hier zijn wortels. Ruim een halve eeuw vertegenwoordigde de man als parlementslid Bexley in het Britse Lagerhuis.

„Vroeger was men hier nog voor deelname aan de EU”, zegt Borella. „Dat veranderde onder de regering van de conservatieve Margaret Thatcher in de jaren 80. Zij hekelde voortdurend de Brusselse bemoeizucht. Haar retoriek werd de opmars naar een anti-EU-gevoel binnen de Conservatieve Partij. Parlementsleden van die partij riepen de pro-Europese regering-Cameron op een referendum te houden over brexit. David Cameron stond dat toe. Vervolgens stemde een meerderheid van de Britten voor brexit.”

Veranderd

Zo ook de gepensioneerde Jennifer – spierwitte krullen en gekleed in een felrood mantelpakje. Ze zit in de lobby van het Holiday Inn Hotel waar ze op haar man wacht. Jennifer groeide op in Bexley, maar woont nu in East Sussex. Vandaag heeft ze haar geboortegrond bekeken. Ze is langs het ouderlijk huis gegaan en langs de school waar ze vroeger op zat. „Wat is hier veel veranderd”, zucht ze. „Ik herken Bexley bijna niet terug. Vroeger was het hier ons-kent-ons. Nu wonen er allemaal mensen van buitenaf en is het een buitenwijk van Londen.”

Jennifer stemde ook voor de brexit. „Wij Britten houden er niet van dat Brussel alles voor ons bepaalt. Wij zijn een eiland en hebben altijd onze eigen zaakjes geregeld. Bovendien zijn Britten anders dan Europeanen. Zo betalen we met de pond, meten we afstanden in mijlen en rijden we links.”

Paspoort

Stefano Borella betreurt echter de keuze voor brexit. Hij tovert een Italiaans paspoort uit zijn binnenzak. „Gelukkig ben ik in het bezit van dit document, waarmee ik nog gemakkelijk naar Europa kan reizen. Mijn vader was een Italiaanse arbeidsmigrant. Vandaar dat ik dit paspoort kon aanvragen.”

Volgens Borella deed de brexit meer kwaad dan goed. „Bedrijven hebben veel last van de brexit. Ze hebben te weinig arbeidskrachten, omdat er nauwelijks arbeidsmigranten uit Polen en Italië voorhanden zijn. Voor die mensen is het namelijk lastig geworden om langdurige werkvisa aan te vragen. Bovendien hebben bedrijven last van langere aanlevertijden, massa’s papierwerk en hogere prijzen.”

Dat merkt ook Keith Kingham, automonteur bij MJ Automotives. „Ik importeer veel auto-onderdelen uit Nederland en Duitsland: banden en tanksystemen bijvoorbeeld. Sinds de brexit moeten die langs de douane, betaal ik invoerrechten en volgt veel administratieve rompslomp. Mijn bandenprijs ligt daardoor een stuk hoger en het duurt veel langer voordat ik ze heb. Voor de brexit deden ze er maximaal twee dagen over om hier te komen. Nu soms wel twee weken.”

Ook Peter Dyche is uitgesproken. „De brexit is een nachtmerrie voor mijn bedrijf.” Hij heeft een cadeauwinkel waarin hij bloemen, geschenken en andere snuisterijen verkoopt. Hij pakt een paar houten, geverfde rozen. „Made in Holland.” Dyche: „Ze kwamen pas vijf weken na bestelling binnen. Bovendien zijn ze verdubbeld in prijs.”

Strict Baptist Chapel

Buiten op straat begint het te schemeren. Lantaarnpalen knipperen aan. De avond valt over Bexley. Zachtjes begint het te regenen. De Britten, gewend aan dit weertype, klappen hun paraplu’s open.

Aan de A223, de doorgaande weg, staat de Strict Baptist Chapel van Bexley, een eenvoudig kerkgebouw gebouwd met rode stenen. Aan de achterkant is teken van leven te bespeuren: een klein lichtje brandt in een bijzaal van de kerk.

Iedere woensdagavond wordt hier in de Chapel een dienst belegd. Zo ook vanavond. Vooraf laat de predikant, dominee Richard Wells, het kerkgebouw zien. Bruingelakte banken met rode bekleding staan in keurige rijen. In de vloer zit een vierkant luik. „Het doopbassin”, verduidelijkt ds. Wells.

De mensen die hier zondags naar de kerk gaan, komen allemaal uit Bexley of wonen in de buurt. „Toen ik jong was kwamen zondags wel zeventig mensen naar de kerk”, zegt dominee Wells. „Nu nog vijftien. Maar we groeien. Pas is er een Nigeriaanse familie bij gekomen.”

De predikant is niet de man om over politiek te praten. „In 2016 schreven wij als kerk niet voor wat onze leden moesten stemmen. Maar ik denk dat de meeste kerkgangers de brexit steunden.”

Ds. Wells deed dat ook. „Ik vind dat we onze eigen regels moeten bepalen. Wij zijn altijd een eiland geweest. Europa ligt aan de overkant van de zee. Waarom moest Brussel bepalen wat hier gebeurt? Dat was mij een stap te ver.”

Brexitmoe

Gemeenteraadslid Stefano Borella hoopt echter stilletjes op een terugkeer van zijn land naar de EU. Maar op korte termijn ziet hij dat niet gebeuren. „Misschien over veertig jaar. Op dit moment is ons land nog niet klaar voor een tweede 
brexitreferendum. Veel mensen zijn ”brexitmoe”. Ze willen het er liever niet meer over hebben. De brexit is een afgesloten hoofdstuk. We moeten verder, zo is de gedachte.”