Juristen die zien dat een wet of wetsvoorstel rechtsstatelijk niet goed uitpakt, moeten het kabinet daarover inlichten. Staatssecretaris Teun Struycken (Justitie) riep een zaal met honderden wetgevingsjuristen dinsdag op om een aloude vuistregel dat „een wet hard kan uitpakken, maar dat het nu eenmaal de wet is en we ons eraan hebben te houden”, soms te negeren. Juristen doen er juist goed aan om alert te zijn op hardvochtigheden in de wet en die aan te kaarten om te kunnen corrigeren, meldde de bewindsman op de Dag van de Wetgeving in Den Haag, waar ook de koning bij aanwezig is.
Het onder juristen bekende adagium ‘lex dura sed lex’ houdt in dat een wet altijd strikt wordt toegepast, omdat dit de voorspelbaarheid en rechtszekerheid van de wetten dient. Als een burger er vervolgens door in de knel komt, dan werd dat altijd gezien als pech voor de betrokkene, memoreert Struycken. Van die houding wil hij af. Degenen die bezig zijn met wetgeving moeten zich altijd afvragen wat regels betekenen voor burgers. Empathie - je verplaatsen in iemand anders - is daarbij belangrijk om hardheden in wetten te vinden, vindt hij. „Het is de empathie die de kloof tussen burger en overheid moet dichten.”
„Weten voor wie je een wet schrijft. Weten hoe die kan uitpakken. En weten dat we hierin een grote verantwoordelijkheid dragen”, zei de staatssecretaris. Struycken wees op het toeslagenschandaal, waarbij enkele tienduizenden burgers onterecht als fraudeur werden behandeld en vaak veel geld moesten terugbetalen. „Zeker sinds de toeslagenaffaire realiseren wij ons dat een rechtsstaat betekent dat mensen door en tegen de overheid moeten worden beschermd”, zo hield hij zijn gehoor voor.
Nieuwe wetgeving moet niet alleen in lijn zijn met de Grondwet, internationale verdragen en de democratische rechtsstaat, maar ook begrijpelijk, uitvoerbaar, doelmatig, toegankelijk, overzichtelijk en consistent zijn, benadrukte Struycken. Niet alleen vooraf moeten wetten daarop worden getoetst, maar ook achteraf. Op die manier kan worden bijgestuurd zodat de overheid „lerend” blijft. Het kabinet heeft al afgesproken dat het actief op zoek gaat naar „onevenredige hardheden” in beleid en uitvoering en die te openbaren en aan te pakken. Vooral Struyckens partij NSC maakt zich hier sterk voor.
