Migratiekritische partijen kijken maar al te graag naar het Deense migratiebeleid. De resultaten daarvan stemmen partijen als JA21 en de PVV hoopvol. Sinds de enorme asielinstroom van 2015 heeft de Deense regering haar asielbeleid verder aangescherpt, en dat heeft gewerkt. Reden waarom PVV en JA21 geregeld bewonderend spreken van het Deense model.

Misleidend

Toch is de term ”Deens migratiemodel” misleidend. Die kan immers doen vermoeden dat in Denemarken sprake is van een „vaststaande voorgeschreven vorm”, zoals de Dikke van Dale het woord ”model” definieert. Bij de noorderburen ontbreekt zo’n voorgeschreven omlijning echter.

Hoewel het land gebonden is aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het VN-Vluchtelingenverdrag hoeft het zich niet te houden aan de Europese asielrichtlijnen, waaronder de opvangrichtlijn en procedurerichtlijn. Het land tekende in 1992 namelijk niet mee met het Europese Verdrag van Maastricht en heeft zodoende een opt-out op het Europese migratiebeleid.

Afgelegen eiland

Juist het ontbreken van richtlijnen is door de regering optimaal benut om van Denemarken zo’n onvriendelijk land voor asielzoekers te maken, zo wijzen recente voorbeelden uit. Eind 2018 stemde de Deense regering in met een plan om afgewezen veroordeelde asielzoekers naar een piepklein verafgelegen eiland te sturen. Het eiland Lindholm dat in totaal zo’n vijf voetbalvelden aan oppervlakte heeft, werd voor die tijd jarenlang gebruikt om dieren met besmettelijke ziektes te bestuderen.

Twee jaar eerder nam het Deense parlement een voorstel aan om asielzoekers zelf te laten betalen voor hun opvang. Ook verklaarde Denemarken in 2019 als een van de eerste landen bepaalde delen van Syrië veilig en trok het de verblijfsvergunningen van honderden Syriërs in.

Lees ook

Oppositie kraakt asielplannen Faber: „Zo laat je de boel toch bewust tegen de muur rijden?”

Schending

Komt het land dan altijd weg met dergelijke maatregelen? Nee. Zo oordeelde het Europees Hof van de Rechten van de Mens in juli 2021 dat het Deense beleid ten aanzien van gezinshereniging een schending betrof. Het land bepaalde in 2015, tijdens de hoge asielinstroom, dat statushouders pas na drie jaar een verzoek voor gezinshereniging konden indienen. Te lang, oordeelde de rechter, waarop Denemarken de termijn met een jaar verkortte.

Ook door het plan om asielzoekers in afwachting van hun procedure naar een „veilig derde land” als Rwanda te sturen, haalde het Europees Hof dit jaar een streep. Sindsdien heeft Denemarken nog geen asielzoekers naar het Afrikaanse land gestuurd.

De twee uitspraken van het Europees Hof maken maar al te duidelijk, dat zelfs met een opt-out de beleidsruimte beperkt is.

Manoeuvreerruimte

Op het eerste gezicht heeft Fabers bezoek dan ook weinig zin. Anders dan Denemarken heeft Nederland immers geen opt-out en zelfs als een land dat wel heeft, leidt dat maar mondjesmaat tot meer manoeuvreerruimte. Er is echter één “maar”: de Deense maatregelen (en waarschijnlijk ook het aankondigen ervan) blijken af te schrikken en zorgen ervoor dat asielzoekers inmiddels liever asiel aanvragen in een ander Europees land.

Lag de asielinstroom in Denemarken in 2015 nog op 21.000, in de eerste tien maanden van 2021 bleef dat aantal steken op 1526. In 2023 lag het aantal weer wat hoger, maar kwam het niet boven de 5000 uit, blijkt uit cijfers van Eurostat . Ter vergelijking: in Nederland werden in dat jaar ruim 37.000 asielaanvragen gedaan.

Fabers doel is duidelijk om een dergelijke daling ook hier tot stand te brengen. Daarvoor mag ze volgens het regeerprogramma een aantal maatregelen treffen, zoals het herinvoeren van het tweestatussenstelsel en het afschaffen van de asielvergunning voor onbepaalde tijd.

Of dat resultaat oplevert, is zeer de vraag. Wat ze in Denemarken vermoedelijk gaat horen, is: „Verkoop die maatregelen zo dat asielzoekers denken: daar in Nederland moet ik voortaan niet meer zijn.”