Deze woorden, vooral „verlos ons van de boze”, deden mij denken aan mijn tijd als advocaat. Ik stond regelmatig in de rechtszaal namens mensen die in een moeras van schulden waren gezakt. Mensen die de verzoeking, de verleiding van geld en aanbiedingen, niet konden weerstaan. Of door een levensgebeurtenis zo in de penarie waren gekomen dat ze in de schulden raakten. Zulke mensen gingen gebukt onder dat gewicht van de verzoeking, maar zochten ergens ook verlossing.

Er werden manieren gevonden om de schuld alsnog te vereffenen. Soms werd er beslag gelegd op een bankrekening of werd huis of inboedel verkocht. Een andere keer werden gas en warm water afgesloten omdat iemand niet betaald had. Er werd weleens iemand uit huis gezet. Ik heb het allemaal voorbij zien komen.

Een schuld verdwijnt niet zomaar. Ook niet als die wordt kwijtgescholden. Een schuld moet vereffend worden, eventueel door iemand anders.

Schuldsanering

Neem de schuldsanering. Als overheid hebben we een aantal jaren geleden bedacht dat je, naast iemand failliet verklaren, ook schuldsanering kunt aanbieden. Iemand betaalt dan drie jaar lang een bedrag dat niet in verhouding staat tot de daadwerkelijke schulden. Daarmee is hij of zij verlost van die schulden.

Maar ook bij schuldsanering verdwijnt de schuld niet. Schuld wordt altijd, hoe dan ook, betaald. Dat is een biologische, economische en theologische wet. Ook in het Onze Vader en in het leven van Christus zien we dit. Als een schuld vereffend wordt, impliceert dit dat iemand de prijs betaalt. Er wordt altijd een prijs betaald voor verlossing van de schuld.

We hebben in de politiek te maken met discussies over klimaat, economische stabiliteit en geopolitieke stabiliteit. We moeten nadenken over keuzes die we maken. Misschien staat er een schuld open. En als wij besluiten die niet nu te vereffenen, dan zullen anderen dat moeten doen. Bijvoorbeeld de volgende generatie of een andere bevolkingsgroep.

Belastingstelsel

We proppen heel veel ideologische maatregelen in ons belastingstelsel en hevelen veel geld over van de ene naar de andere groep. Vaak ontstaan daaruit echter onrechtvaardige situaties. Een schuld gecreëerd door het bedrijfsleven, bijvoorbeeld als het gaat om milieu en economische schade, wordt belastingtechnisch geregeld door de ene groep minder te belasten en de andere groep zwaarder. Schuld wordt nooit kwijtgescholden maar altijd verplaatst.

„Leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze.” Deze bede roept de vraag op: als Christus ons verlost, wordt die schuld dan ook betaald? En door wie? Hoe is het mogelijk dat wij mogen bidden en ook mogen verwachten dat wij volkomen vrij kunnen wandelen?

Sociaal onrecht

Mijn ruime ervaring in de rechtszaal heeft me gescherpt en mij ook als christen gevormd. Een van de mooiste dingen die ik heb mogen ontdekken, is dat ons rechtsstelsel eigenlijk een afgeleide is van de rechtvaardigheid zoals God die altijd bedoeld heeft.

Het is niet een-op-een. Er zit ook onrecht in ons rechtsstelsel. Het is daarom aan de politiek om systemen van sociaal onrecht te ontmantelen, om te zorgen dat de rechtsbeginselen worden toegepast. Dat gebeurt niet altijd. Denk aan de toeslagenaffaire en de situatie in Groningen. Maar in essentie lijken de beginselen van ons rechtsstelsel op wat we in Gods Woord lezen.

Een Latijns rechtsbeginsel luidt: ”ne bis in idem”. Dat betekent: niet tweemaal voor hetzelfde. Deze rechtsterm wordt nog steeds gebruikt. In essentie komt het hierop neer: vrijlating of vrijgekocht worden vindt eenmaal plaats. Na een rechtszitting kan iemand nooit twee keer voor hetzelfde vergrijp veroordeeld worden. Je kunt niet voor dezelfde overtreding tweemaal vervolgd worden. Want als iemand een prijs betaalt, een schuld vereffent, dan mag de schuldige vrij en verlost zijn.

Pleitbezorger

Als wij bidden: „Verlos ons van de boze” en ons afvragen hoe het mogelijk is dat wij verlost worden, dan is hetzelfde rechtsbeginsel van toepassing. Christus, onze Pleitbezorger, staat voor ons in. Hij gaat ons voor en heeft onze schuld op Zich genomen en de prijs daarvoor betaald. Dat wij vrij mogen zijn, is geen kwijtschelding: er is voor betaald. Door iemand anders.

„Verlos ons van de boze” is een oproep om niet alleen na te denken over daar waar wij verleidingen en verzoekingen uit de weg mogen gaan. We moeten ook in het vizier houden hoe het mogelijk is dat wij de verlossing van de boze mogen ervaren.

Dat kan alleen als wij zien op Christus, onze Advocaat, die voor ons en namens ons spreekt. Maar Hij gaat verder dan dat: Hij heeft bovendien de straf, het oordeel dat u en mij stond te wachten, op Zich genomen. Verlossing verwijst allereerst naar het werk van Christus.

Door Christus kunnen wij vrij zijn van de boze, van de worsteling vanbinnen, en hebben we de mogelijkheid om nee te zeggen wanneer de machten van het kwaad aankloppen en ons verleiden om egocentrisch te handelen. „In Hem hebben wij verlossing door Zijn bloed, namelijk de vergeving van zonden” (Kolossenzen 1:14). Wij zijn in de hemelse rechtbank verlost omdat Christus opstond en tegen de hemelse rechter riep: „Je kunt niet tweemaal voor hetzelfde veroordeeld worden.” Dat is iets waarvoor we erg dankbaar mogen zijn.

Prinsjesdag

Op Prinsjesdag presenteerde het kabinet zijn begroting. We mogen weten dat Nederland gedragen is en verlost mag worden. We kunnen daarbij ook in staat zijn om te breken met de machtsstructuren die de boze ons probeert op te leggen. Dat kan als wij dicht bij Christus blijven. Het is Christus Die ons gedragen heeft, ons draagt en ons blijft dragen. In Hem hebben wij verlossing. Daarom kunnen we ook in dankbaarheid en in volle moed en zekerheid bidden: „Leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze.”

De auteur is Tweede Kamerlid namens de ChristenUnie. Dit artikel is een verkorte weergave van zijn toespraak tijdens de residentiepauzedienst op 16 september in de Waalse Kerk in Den Haag.