Tradititiegetrouw debatteert de Tweede Kamer de dag na Prinsjesdag over de plannen van het kabinet voor volgend jaar. Volg het debat via dit liveblog.
Advertentie
ChristenUnie-leider Mirjam Bikker is niet overtuigd van het „rechtsstatelijk leiderschap” van premier Dick Schoof. Hij zei in een eerder debat toe als leider van het kabinet de rechtsstaat te zullen beschermen, maar Bikker ziet daar nog weinig van terug. Sterker, zij ziet juist „politiek bestuurlijke chaos” en „staatsrechtelijke piraterij” in het kabinet-Schoof.
Zij doelt daarmee vooral op de asiel- en stikstofplannen van het kabinet. Bikker draagt aan dat de natuurplannen van het vorige kabinet van tafel zijn gegaan en dat Schiphol meer ruimte krijgt, maar dat natuur- en milieudoelen nog steeds overeind staan. „Hoe is dat te combineren, en hoe voorkomen we dat de woningbouwambitie voor onze jongeren in gevaar komt?” Ook hekelt zij dat het kabinet kiest voor crisiswetgeving om asielmaatregelen te nemen, en daarmee het parlement passeert. „Wat is dit nou voor rechtsstatelijk leiderschap?”
Het kabinet zegt gekozen te hebben voor „bevlogen pragmatisme”, maar volgens Bikker is de rechtsstaat juist daarbij niet gebaat. „Met het recht van de sterkste ontneem je al heel snel rechten van minderheden.”
De SGP wil niet zomaar een bezuiniging op het budget van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp „slikken”, zegt partijleider Chris Stoffer. Het kabinet wil daar uiteindelijk 2,4 miljard euro op bezuinigen.
„In ons programma staat iets heel anders dan in de kabinetsplannen”, zegt Stoffer daar desgevraagd over tegen D66-leider Rob Jetten tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen. De SGP wil namelijk een „ruimhartig ontwikkelingsbudget” om de allerarmsten ter wereld te helpen.
Stoffer wil hier in debat met minister Reinette Klever (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) „de vinger bij leggen”. Hij hoopt daarin samen op te trekken met Jetten, wiens progressieve partij vaak recht tegenover de conservatieve SGP staat.
BBB-leider Caroline van der Plas vraagt minister en partijgenoot Femke Wiersma (Landbouw) om varkens- en kippenboeren te ontzien in de mestplannen die zij onlangs presenteerde. Om de mestcrisis tegen te gaan worden dierrechten afgeroomd, maar volgens Van der Plas is dat oneerlijk voor boeren die varkens of pluimvee houden: zij hebben hun zaken al op orde, vindt de BBB-leider.
Om een mestcrisis te voorkomen, moeten boeren dierrechten afromen bij handel ervan. Voor koeien geldt 30 procent, voor varkens 25 procent en voor pluimvee 15 procent. Van der Plas noemt de keuze van Wiersma om dierrechten af te romen „pijnlijk”. Toch wil ze benadrukken dat ze „respect” heeft voor Wiersma.
Het is een „dieptepunt” dat asielzoekers van het kabinet-Schoof de „schuld van alles krijgen”, zegt Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren) tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen. Ze verwijst naar uitspraken van premier Dick Schoof, die de asielcrisiswet rechtvaardigde omdat de woningmarkt, zorg en het onderwijs onder druk staan. „Mensen ervaren een asielcrisis”, zei hij daarover. „Je kent weinig schaamte als je kwetsbare mensen daar de schuld van geeft”, recenseert Ouwehand die uitspraken.
Het is „verraad” als de PVV haar verkiezingsbeloftes op sociale thema’s breekt, zei SP-leider Jimmy Dijk tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen. Volgens hem zijn mensen die op de PVV stemden al vaak teleurgesteld, bijvoorbeeld door de PvdA ten tijde van het kabinet-Rutte II. „Velen hebben hun hoop op u gevestigd, maar als u doelbewust die teleurstelling beantwoordt met nog meer gebroken beloften, dan is dat verraad. Dat is precies wat u doet.”
Volgens Dijk laat de PVV kiezers in de steek met „miljardenbezuinigingen” in de ouderenzorg, gehandicaptenzorg en de jeugdzorg. „Het is verraad.” Dat vindt hij ook van de korting van de WW, het terugdraaien van de verhoging van het minimumloon, de hoge huurverhoging en het uitblijven van vroegpensioen voor zware beroepen.
De SP-leider beloofde „scherpe analyses en slimme voorstellen om het land socialer te maken”. Dijk werd tijdens zijn inbreng niet onderbroken of bevraagd door andere partijen.
De wet waarmee iemand zijn of haar geslacht in het paspoort kan wijzigen zonder tussenkomst van een deskundige, ook wel bekend als de ‘transgenderwet’, moet volgens interim-fractievoorzitter van NSC Nicolien van Vroonhoven alsnog worden ingetrokken. Eerder nam de Tweede Kamer een motie hiertoe aan, maar de wet ontbrak op de lijst van wetstrajecten die het nieuwe kabinet stopzet. Samen met de SGP wil zij zich „beraden” op hoe ze die wet alsnog kan blokkeren.
Eerder was er veel commotie over de insteek van NSC ten opzichte van de wet. Partijen vonden het kwalijk dat NSC niet eens over de wet wilde debatteren. VVD en CDA waren ook tegen de wet, maar stemden tegen het voorstel om de wet in te trekken: zij wilden juist in het debat erover ideeën uitwisselen.
Het vorige kabinet legde de wens van de Kamer naast zich neer, omdat ook verantwoordelijk minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming) het niet eens was met de gang van zaken. Het is niet duidelijk waarom het wetsvoorstel nu niet op de lijst van ingetrokken wetten staat. Van Vroonhoven en SGP-leider Chris Stoffer willen daar opheldering over van het kabinet.
Oppositiefracties in de Tweede Kamer willen van het kabinet de ambtelijke stukken zien die ten grondslag liggen aan ingrijpende asielvoorstellen die het kabinet wil nemen, zo werd woensdag duidelijk in het debat over de kabinetsplannen. GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans wil een brief van het kabinet met daarin de adviezen over de brief waarmee het kabinet aan Brussel meldt een uitzonderingspositie te willen. Ook de juridische analyse over de voorgestelde asielnoodknop moet naar de Tweede Kamer.
Over de voorgestelde noodwetprocedure ontstond veel irritatie bij oppositiepartijen, waarbij vooral NSC-politica Nicolien van Vroonhoven het zwaar te verduren kreeg. Haar partij staat immers altijd voor goed bestuur en zorgvuldige wetgeving. CDA-leider Henri Bontenbal stelde voor om de advocaat van de Tweede Kamer om advies te vragen over het omstreden voorstel, iets wat NSC-leider Pieter Omtzigt ook vaak vroeg. Maar Van Vroonhoven wilde de juridische analyse bij het kabinet laten.
Bontenbal zei daarop dat NSC niet zomaar zou moeten instemmen zonder die juridische analyses te hebben ingezien. „Daar mag u dan toch geen genoegen mee nemen”, vroeg hij aan Van Vroonhoven.
„Ik ga niet over de stukken van het kabinet”, reageerde de NSC-politica, wat tot hoongelach in de Kamer leidde. Omtzigt staat er juist om bekend dat hij vaak eist dat stukken, adviezen en tijdlijnen van het kabinet naar de Tweede Kamer worden gestuurd.
Timmermans vroeg het kabinet vervolgens om de juridische analyses nog op woensdagavond naar de Tweede Kamer te sturen. Op donderdag debatteert de Kamer verder over de plannen van het kabinet voor de komende jaren. Eerder op de dag vroeg de GroenLinks-PvdA-voorman al om een brief „met daarin alle ambtelijke adviezen die hebben geleid tot de brief van minister Faber aan de Europese Commissie. Zodat we eens kunnen kijken of er ook adviezen zijn gegeven dit níét te doen”. Asielminister Marjolein Faber maakte woensdagochtend bekend dat ze de Commissie per brief had gemeld dat ze „voor Nederland een migratie opt-out binnen Europa wil”.
Interim-fractievoorzitter van NSC Nicolien van Vroonhoven heeft in het debat na Prinsjesdag laten vallen dat het plan voor een asielcrisiswet „eng”, „op het randje” en „balanceren” is. Tegenover een zeer kritische oppositie verdedigde ze waarom haar partij achter het plan staat om met noodwetgeving de asielregels buiten werking te stellen.
Partijen als GroenLinks-PvdA, CDA, D66 en Volt vinden het onbegrijpelijk dat NSC, als partij die pal staat voor rechtstatelijkheid, noodwetgeving inzet, waar dat in hun ogen niet passend is. Twee artikelen in de Vreemdelingenwet vermelden dat de premier in „buitengewone omstandigheden” een deel van die wet buiten werking stellen. Vervolgens moet het kabinet zo snel mogelijk wetgeving naar de Kamer sturen om dit vast te leggen. De oppositiepartijen zijn ontstemd omdat zij zich vooraf over het kabinetsbesluit willen kunnen uitspreken.
Van Vroonhoven verdedigde dat in dit geval is afgesproken dat het hele kabinet het besluit zal nemen en dus niet alleen de premier. Ze heeft er vertrouwen in dat de kabinetsleden van NSC hier een „gewetensvolle afweging” zullen maken. Als wetgeving in de Kamer komt, beloofde de plaatsvervanger van Pieter Omtzigt dat de afspraken over de rechtstaat voor haar fractie een „rode lijn” zullen zijn.
Interim-fractievoorzitter Nicolien van Vroonhoven (NSC) hoopt dat bewindslieden van haar partij het kabinet binnen de grenzen van de wet houden als het gaat om de asielcrisiswet. Bij herhaling wees zij woensdag op de woorden „dragende motivering” voor de crisiswet waar het kabinet mee moet komen. „Daarna is de Tweede Kamer aan zet.”
De oppositie is woedend dat de Kamer deels buitenspel wordt gezet bij het ingaan van de noodmaatregelen. Het gaat om het zogeheten koninklijk besluit, waarmee een deel van de Vreemdelingenwet buiten werking gesteld wordt. Binnen drie maanden moet de Kamer zich daarover uitspreken, maar binnen die drie maanden geldt de wetgeving al wel.
Oppositieleden hekelden dat Van Vroonhoven niet met meer uitleg kwam waarom een noodwet nodig is, of initiatief neemt om het anders te regelen. Van Vroonhoven hield vol dat er waarborgen zitten ingebouwd, en dat de Kamer uiteindelijk aan zet is.
NSC-minister Judith Uitermark, rechter van beroep voordat zij aan haar politieke carrière begon, zei dinsdagavond in Nieuwsuur dat het advies van de Raad van State over de wet „natuurlijk” zwaar weegt. Van Vroonhoven had eerder al een voorwaarde verbonden aan dat oordeel: als de Raad negatief adviseert, gaat NSC niet akkoord met de wet. Uitermark wilde Van Vroonhovens woorden niet herhalen.
De noodwet die de coalitie wil gebruiken om asielzoekers te weren, is volgens Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) „in fundamentele strijd met de principes waarop Pieter Omtzigt NSC heeft opgericht”. De partijleider zit thuis om uit te rusten, terwijl NSC-Kamerlid Nicolien van Vroonhoven het woord voerde in het debat over de plannen van het kabinet. Van Vroonhoven kreeg veel kritiek over het coalitieplan en had het zichtbaar moeilijk.
Wat weerhoudt de coalitie ervan om niet via normale wetgeving de asielregels aan te passen, vroeg Timmermans zich af, „om het gewoon ordentelijk conform de doctrine-Omtzigt te behandelen?”. Omtzigt staat erom bekend dat hij erop hamerde dat de Kamer zijn controlerende taak kan uitvoeren.
De discussie ging, net als meerdere keren eerder op de dag, over een plan van de coalitie om met een kabinetsbesluit een deel van de Vreemdelingenwet buiten werking te stellen. In die wet staat weliswaar dat het kabinet daarop „onverwijld” een wetsvoorstel moet indienen, maar volgens Timmermans kan dat ook drie maanden betekenen.
„Ik vind dat Timmermans zich veel te bescheiden opstelt”, reageerde Van Vroonhoven. „U en ook uw 149 collega’s hebben veel meer macht en invloed dan u nu doet denken. Wij zijn hier de controlerende en medewetgevende macht, wij zijn hier om het kabinet te controleren.”
„Focus niet zo op de noodknop”, zei Nicolien van Vroonhoven (NSC), die van de oppositie felle kritiek kreeg op het plan om met noodwetgeving asielregels buiten werking te stellen. Pas nadat het kabinet op de ‘noodknop’ drukt, kan de Tweede Kamer zich daarover uitspreken, en dat vinden veel partijen geen juiste gang van zaken. Van Vroonhoven: „Het gaat om de wetgeving die erachter zit.”
Het gaat om twee wetsartikelen in de Vreemdelingenwet, waarin staat dat de premier in „buitengewone omstandigheden” een deel van die wet buiten werking kan stellen. Daarna moet het kabinet „onverwijld” wetgeving naar de Kamer sturen om het besluit in wettelijk vast te leggen. Dat is de verkeerde volgorde, vindt een groot deel van de Kamer, die zich vooraf over het kabinetsbesluit wil kunnen uitspreken.
„Wat hier gebeurt is rechtsverachting in plaats van rechtsbetrachting”, zei Mirjam Bikker (ChristenUnie). Van Vroonhoven wees vervolgens op de woorden „dragend gemotiveerd” in het hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB. „In die twee woorden staat dat de ministers die hier aan tafel zitten het goed moeten onderbouwen. Die twee woorden zijn voor ons cruciaal.”
Laurens Dassen haalde de Thorbeckelezing aan die NSC-leider Omtzigt vorig jaar had uitgesproken, waarin hij „nee, nee en nog eens nee” zei over de mogelijkheid van noodwetgeving. „U duikt voor het open debat”, zei Dassen, en hij vond het asielplan „moeilijk uit te leggen in het verhaal van NSC”, dat doorgaans gaat over goed bestuur.
DENK-leider Stephan van Baarle en voorman Rob Jetten van D66 zeiden allebei dat Van Vroonhoven als Kamerlid „geen knip voor de neus waard” is als ze dit toelaat. Jetten benadrukte dat NSC juist vindt dat Kamer en kabinet veel te laconiek omgaan met wetgeving. Waarom gaat de normaal zo strenge NSC-fractie hiermee akkoord, vraagt de oppositie zich af. Dit „past niet bij waarden die NSC voorstaat”, zei CDA-leider Henri Bontenbal
Van Vroonhoven verdedigde: „Met het indrukken van de noodknop gebeurt niet meer en niet minder dan een wetgevingsproces dat in gang gezet wordt.” En dus komt de Tweede Kamer „gewoon aan zet”.
Niet alleen het wetgevingstraject leidde tot onbegrip bij de oppositie. PvdD-leider Esther Ouwehand bevroeg NSC naar de uitlatingen van premier Dick Schoof waarin hij onder meer druk op de zorg linkte aan asielmigratie. „Waarom steun je een premier die voor het oog van de natie kwetsbare mensen de schuld geeft, terwijl daar geen feiten voor zijn?” vroeg Ouwehand aan Van Vroonhoven.
GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans wil de ambtelijke adviezen inzien die zijn gegeven voordat asielminister Marjolein Faber haar brief stuurde naar de Europese Commissie over een uitzondering in het migratiebeleid. Hij verzoekt het kabinet om deze uiterlijk donderdagochtend naar de Kamer te sturen. „Zodat we ook eens kunnen kijken of er ook advies is geweest om dit niet te doen.”
Op de brief van Faber was woensdag veel kritiek te horen tijdens het debat na Prinsjesdag. Behalve GroenLinks-PvdA vonden ook D66 en CDA dat het kabinet een modderfiguur slaat in Europa omdat het een onrealistisch verzoek is. Het is namelijk alleen mogelijk om de zogeheten opt-out te onderhandelen als het EU-verdrag wordt herzien en dat is voorlopig niet aan de orde. Bovendien vinden ze het weinig diplomatiek dat het kabinet de wens van een opt-out kenbaar heeft gemaakt zonder hier eerst over te overleggen met andere lidstaten.
Het is een „politieke blunder van formaat” dat het nieuwe kabinet 15 miljard euro wegstreepte die voor boeren bedoeld was in de omslag naar een schonere landbouw. Dat zei CDA-leider Henri Bontenbal tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen. „De doelen laat het kabinet intact, maar het geld om boeren te helpen is er niet meer.”
Het CDA wil dat 5 miljard euro van het Klimaatfonds teruggaat naar het fonds waar boeren aanspraak op konden maken. In de formatie is er 9 miljard euro extra gegaan naar het Klimaatfonds.
Bontenbal noemde het landbouwbeleid van het kabinet „struisvogelpolitiek”. Er dreigt al op korte termijn een mestcrisis voor de boerensector, en ook de stikstofcrisis speelt al langere tijd. Als het kabinet zo doorgaat, worden die problemen volgens hem niet opgelost. „In een verantwoordelijke samenleving blijf je niet met oogkleppen doorlopen, maar kijk je de opgave die we hebben recht in de ogen.”
De financiële en economische plannen van het kabinet zijn volgens CDA-leider Henri Bontenbal veel te veel op de korte termijn gericht. Het kabinet-Schoof „investeert onvoldoende in de economie van de toekomst”, aldus Bontenbal. Hij voegde daar in het debat over de kabinetsplannen aan toe dat de huidige stand van de economie „juist nu om strakker begrotingsbeleid” vraagt.
„We varen dicht langs een begrotingstekort van 3 procent”, merkte Bontenbal op: het begrotingstekort komt volgend jaar volgens het ministerie van Financiën op 2,8 procent van het bruto binnenlands product. „Waar is het anticyclisch begrotingsbeleid gebleven”, vroeg hij aan premier Dick Schoof. Hij hield daarmee het kabinet voor dat het de overheidsfinanciën juist op orde moet brengen op het moment dat het goed gaat met de economie. Dan heeft het kabinet in moeilijke tijden een buffer om tegenslagen op te vangen.
Bontenbal zei daarnaast urgentie te missen met de vereenvoudiging van het belastingstelsel. Deze regeerperiode bereidt het kabinet daar alleen maar wetgeving toe voor. „Er komt weer een onderzoek, maar geen echte stappen”, aldus de christendemocraat.
Eerder hadden Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) en Rob Jetten (D66) al om een visie van het kabinet gevraagd, en Bontenbal voegde zich bij hen. „We zien vier partijen die elkaar in een wurggreep houden en die het niet gelukt is om met elkaar een gemeenschappelijke visie op papier te krijgen.” Verder denkt hij dat het kabinet grotere beloften doet dan het kan waarmaken, en daarmee „bevat het kabinetsbeleid ingebakken teleurstelling”.
Het kabinet had meer tijd moeten nemen om Brussel op de hoogte te brengen van de wens tot een opt-out op het migratiebeleid, vindt Dilan Yeşilgöz. Het had wat de VVD-leider betreft „serieuzer en diplomatieker” gekund. Ze had liever gehad „dat het kabinet het idee van een opt-out had besproken in Europa, daar medestanders had gezocht, daar het gesprek was aangegaan.”
De politica hoopt dat het kabinet beseft dat je „via diplomatie dingen bereikt in Europa, en niet via briefjes.” Asielminister Marjolein Faber zei woensdagochtend op X dat ze de Europese Commissie in een brief heeft laten weten dat Nederland een opt-out op het migratiebeleid wil, mocht het EU-migratiebeleid op termijn worden herzien. Dat is voorlopig nog niet aan de orde.
Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) vindt dat het kabinet een verkeerde houding heeft richting Brussel om uitzonderingen te bedingen op het asiel-, maar ook landbouwbeleid. „Als je iets wil halen uit Brussel moet je ook iets brengen”, zei de voormalige Eurocommissaris tijdens het debat na Prinsjesdag. Hij ziet „totaal niet” wat het kabinet de Europese Unie te bieden heeft. „Doe dat verstandiger, doe dat subtieler”, luidde zijn verzoek.
VVD-leider Dilan Yeşilgöz en Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren) botsten tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen hard, nadat Yeşilgöz de PvdD-leider had beschuldigd van antisemitisme. Dat deed Yeşilgöz, omdat Ouwehand op X een foto deelde van stukken watermeloen, die ze wilde uitdelen voorafgaand aan het debat.
Een stuk watermeloen staat symbool voor de Palestijnse vlag, omdat het net als die vlag de kleuren rood, groen, wit en zwart bevat. De Palestijnse vlag is vaak verboden in Israël, waardoor de watermeloen als symbool in het leven werd geroepen. Het wordt gebruikt om verzet tegen de Israëlische bezetting van Palestijnse gebieden te uiten.
Ouwehand zei er steun mee te willen uitspreken voor het „onderdrukte Palestijnse volk”. Zij haalde aan dat ongeveer 40.000 Palestijnen in Gaza zijn omgekomen door de aanvallen van Israël.
Maar Yeşilgöz ziet er een „hondenfluitje” in, en beschuldigde Ouwehand ervan dat het wordt gebruikt om terreurgroep Hamas te steunen. „Dat is het niveau vandaag”, verzuchtte Yeşilgöz. Volgens haar had Ouwehand kunnen weten dat de watermeloen tegenwoordig vooral als steunbetuiging aan Hamas wordt gezien.
De PvdD-leider reageerde woedend op die aantijging. Zij benadrukte dat haar partij Hamas als een terroristische organisatie beschouwt en dat de aanvallen van 7 oktober, waarbij meer dan 1200 mensen omkwamen en een oorlog met Israël losbrak, veroordeeld moeten worden. „Maar ik hoor het kabinet nooit over de oorlogsmisdaden van Israël en premier Benjamin Netanyahu.”
D66-leider Rob Jetten riep partijen op elkaar niet „valselijk” te beschuldigen van antisemitisme. Tot een verder debat over de kwestie kwam het niet: Kamervoorzitter Martin Bosma kapte het af en stuurde Kamerleden die stonden te wachten tot ze het woord kregen terug naar hun bankjes.
Als het om asiel gaat, mist VVD-leider Dilan Yeşilgöz ambitie van het kabinet, zei ze in het debat over de plannen van het kabinet. „Ik zie geen concrete planning, ik zie de wetten die in ons land voor structurele verandering kunnen zorgen niet uitgerold worden.”
Yeşilgöz denkt dat maatregelen die asielzoekers weren sneller genomen kunnen worden. Ze vraagt premier Dick Schoof om de twee „belangrijkste” voorstellen nog dit jaar naar de Tweede Kamer te sturen. Daarbij noemt ze onder meer het plan om een onderscheid tussen twee groepen asielzoekers aan te brengen en het voorstel om de permanente verblijfsvergunning af te schaffen.
„Ik weet dat veel van deze wijzigingen praktisch klaarliggen”, aldus Yeşilgöz. „De VVD heeft deze de afgelopen jaren zelf voorbereid.”
Oppositie en coalitie staan niet per se tegenover elkaar in de zoektocht naar een oplossing voor de benarde Nederlandse landbouw, denkt D66-leider Rob Jetten. De nood voor boeren is zo hoog dat Jetten hoopt dat ook tegenpolen in de Tweede Kamer kunnen samenwerken, ook al waren zijn partij en de nieuwe regeringspartij BBB de afgelopen jaren vaak elkaars favoriete tegenstander.
„Ik heb ergens wel de lichte hoop dat als er ergens nog een extraparlementair randje aan dit experiment zit, dat dat juist op het terrein van de landbouw is”, zei Jetten in het grote Kamerdebat over de Prinsjesdagplannen van het nieuwe kabinet. „Omdat je daar ziet dat door de coalitie en oppositie heen landbouwwoordvoerders elkaar weten te vinden, bereid zijn met elkaar samen te werken, misschien ook een voorbeeld zijn.” Logisch ook, denkt de D66’er, want er is haast bij om boeren te helpen zich aan te passen aan strengere mestregels. „Er hangt wel een heel zwaar zwaard boven het hoofd van boeren die nu in de mestcrisis zitten.”
D66 wekte de afgelopen jaren juist de woede op van de partijen die het huidige kabinet vormen, onder meer met het pleidooi om de veestapel te halveren. De nieuwe BBB-minister van Landbouw heeft sinds haar aantreden een deel van de plannen van het vorige kabinet omarmd.
Waar wil het kabinet met het land heen? D66’er Rob Jetten wil daarop antwoord van premier Dick Schoof tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen waar de plannen van het kabinet voor volgend jaar worden besproken. „Regeren is vooruitzien. Dat vraagt om visie: waar wil deze coalitie met ons land naartoe?”
Jetten ziet namelijk in de kabinetsplannen geen visie. „Ik zie een focus op het hier en nu, zonder oplossingen die ons land verder brengen. De rekening volgt later”, aldus Jetten. Hij is de tweede al die om een toekomstbeeld vraagt. Ook Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) vroeg om het vergezicht van Schoof.
De asielplannen die het kabinet wil uitvoeren via een asielcrisiswet zijn „de eerste echte test voor de beloftes van deze coalitie”, zei Jetten verder. „De eerste test over de beloftes over rechtsstaat en goed bestuur”, aldus de D66-voorman met een verwijzing naar de slogan van coalitiepartij NSC.
Grip op migratie is goed, vindt Jetten. Maar het kabinet lost de problemen niet op en zet in plaats daarvan „de volksvertegenwoordiging buiten spel, door te gaan regeren per decreet”.
„Onze democratische rechtsstaat is geen obstakel”, voegde hij daaraan toe.
Oppositiepartijen D66 en ChristenUnie zijn teleurgesteld in de PVV om de zorgplannen van het kabinet. Rob Jetten (D66) vindt het een „heel slecht plan” dat het eigen risico wordt verlaagd. Hij haalde in het debat na Prinsjesdag experts aan die zeggen dat het zal leiden tot langere wachttijden als de drempel tot de zorg op deze manier wordt verlaagd. Hij wilde van PVV-leider Geert Wilders horen wat voor wachttijden hij voor iemand met bijvoorbeeld een hartritmestoornis acceptabel vindt.
Bovendien vreest Jetten dat zorgmedewerkers noodgedwongen moeten selecteren wie ze als eerste helpen als de wachtrijen langer worden. „Dan krijgen de mensen met de grootste bek en de diepste portemonnee de eerste plek in de behandelkamer.” Dat vindt hij een hoge prijs die wordt betaald voor de verlaging van het eigen risico, in de ogen van Jetten „een fooi”.
„Mensen met een smalle beurs, mensen met een minimumuitkering blijven nu thuis omdat ze het niet kunnen betalen. U zou juist blij moeten zijn, omdat die mensen hulp kunnen zoeken bij de dokter”, wierp Wilders tegen. „En natuurlijk komen er dan meer mensen en zullen er dan meer wachtlijsten komen. Maar ze worden wel geholpen, en nu niet.”
Mirjam Bikker van de ChristenUnie viel Wilders aan op de draai van PVV-minister Fleur Agema waar het gaat om private investeerders (private equity) in de zorg. Als Kamerlid vond de bewindsvrouw dat deze uit de zorg moeten worden geweerd, maar daar kwam ze als minister op terug. „Tot voor kort was de PVV heel helder: private equity, het behalen van winst in de zorg, moet niet aan de orde zijn. En nu zie ik eigenlijk dat teruggekeerd wordt op die schreden.”
Wilders hield de leider van de ChristenUnie voor dat Agema werkt aan een wetsvoorstel hierover. Daarin staat hoe ze de „goeden van de kwaden, de cowboys van de anderen kan scheiden”.
Tijdens het debat over de miljoenennota werd Geert Wilders door oppositiepartijen in het defensief gedwongen wanneer het gaat over de koopkracht. Zijn partij heeft mensen met een kleine portemonnee „gouden bergen” beloofd in de verkiezingscampagne, zei Stephan van Baarle. Maar die kunnen volgens de leider van DENK „aan het eind van de maand misschien een extra pak toiletpapier kopen”.
Van Baarle wees Wilders op de „beschamende” cijfers van budgetinstituut Nibud, die dinsdag stelde dat de koopkracht niet veel verbetert door de plannen van het kabinet. De meeste huishoudens gaan er tussen de 1 en 50 euro per maand op vooruit.
SP-leider Jimmy Dijk verbaasde zich erover dat in zijn ogen vooral de belangen van mensen met veel geld worden gediend door het nieuwe kabinet, terwijl hier niets over stond in het verkiezingsprogramma van de PVV. „Waarom kwamen de belangen van die grote bedrijven ineens bovendrijven?” vroeg hij aan Wilders over de onderhandelingen die leidden tot dit kabinet. „Ik weet het antwoord al: daar staat de leider van de VVD”, zei Dijk terwijl hij naar Wilders wees. „En hij doet het ook nog beter dan mevrouw Yeşilgöz ooit zou kunnen.”
„Heel grappig”, reageerde Wilders. „De werkelijkheid is dat er helemaal niets van klopt.” Hij zei dat de lasten van burgers volgend jaar meer worden verlicht dan die van bedrijven en dat de koopkracht voor alle groepen iets stijgt. De PVV heeft daarnaast aan de formatietafel „het strengste asielbeleid ooit” afgedwongen. Hij denkt dat mensen die op zijn partij hebben gestemd daar „trots op zijn”.
PvdD-leider Esther Ouwehand noemde die verdedigingslijn „wel een beetje Haags”. Ze wees op de grote verkiezingsbeloftes van de PVV, zoals verlaging van de btw op boodschappen en afschaffing van het eigen risico in de zorgverzekering. Wilders heeft de kiezer misleid met „een Ruttiaanse VVD-strategie”, aldus Ouwehand. Oud-premier Mark Rutte paaide de kiezer ooit met de nooit ingeloste belofte dat iedere werkende er 1000 euro bij zou krijgen.
Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) vindt eveneens dat Wilders „puur VVD-beleid” uitvoert. „Omdat u dan van mevrouw Yeşilgöz uw zin krijgt op wat u wilt met migratie.”
D66-voorman Rob Jetten wees ook op de grote woorden van de PVV in de verkiezingscampagne. Hij lichtte met name de btw-verhoging op cultuur en sport eruit en noemde het „schandalig dat iemand die belooft alles goedkoper te maken, zo’n grote graai in de portemonnee doet”.
PVV-leider Geert Wilders ziet „weinig ruimte” voor plannen van de oppositie om de begroting voor volgend jaar aan te passen. Hij beloofde „serieus” naar dergelijke voorstellen te gaan kijken, maar het belangrijkste daarbij is dat er financiële dekking is die acceptabel is voor de vier coalitiepartijen, zei hij in het debat over de plannen van het kabinet die op Prinsjesdag zijn gepresenteerd.
CDA-leider Henri Bontenbal vroeg de leider van de grootste regeringspartij of hij bereid was samen te werken met de oppositie. Het CDA wil het schrappen van de maatschappelijke diensttijd ongedaan maken en ook de verhoging van de btw op sport.
Wilders zei „niet blind” te zijn voor de wensen van de oppositie. Hij wees erop dat het kabinet al heeft besloten de gratis schoolmaaltijden te behouden, net als de giftenaftrek en de compensatie voor duurdere schoolboeken. „Ik temper uw hoop”, zei de PVV’er tegen Bontenbal. „Ik heb in de kamer geen boom waar het geld aan groeit.”
PVV-leider Geert Wilders ziet het niet meer gebeuren dat Nederland de Europese Unie verlaat, tot voor kort een van de speerpunten van zijn partij. Hij stelt ook tevreden vast dat de PVV na de Europese verkiezingen een factor van betekenis is geworden in Brussel, ook dankzij de samenwerking met andere radicaalrechtse partijen zoals Fidesz van de Hongaarse premier Viktor Orbán en het Franse Rassemblement National van Marine le Pen.
FVD-leider Thierry Baudet, die met een harde Nexit-campagne geen zetel meer wist te veroveren bij de Europese verkiezingen in juni, wilde tijdens het debat over de miljoenennota van Wilders weten of die nog altijd een vertrek uit de EU voorstaat. Dit punt verdween dit voorjaar vrij geruisloos uit het verkiezingsprogramma van de PVV, die in plaats daarvan schreef de EU „van binnenuit” te willen veranderen.
„Ik denk dat het niet meer gaat gebeuren”, zegt Wilders nu over de kansen op een Nexit. Hij ziet dat er in Nederland te weinig draagvlak voor is. Daarom is hij blij met de zetels van zijn partij in het Europees Parlement. Daarmee heeft de PVV volgens hem „meer invloed dan als je er niet in zit of vanuit de zijkant roept: doe mij maar een Nexit”.
PVV-leider Geert Wilders vindt dat het kabinet woensdag geschiedenis schrijft door de Europese Commissie een uitzondering op de migratieregels te vragen. Hij noemt deze aanvraag voor een opt-out „een soort van een mini-Nexit”. Een vertrek van Nederland uit de Europese Unie stond lang in het verkiezingsprogramma van de PVV. Maar tijdens de laatste verkiezingscampagne is dit standpunt geschrapt omdat de radicaal-rechtse partij zich van een mildere kant wilde laten zien.
„Het zal waarschijnlijk heel lang duren”, zei Wilders over de opt-out. „Maar toch is dit een teken dat er een nieuwe wind waait door Nederland.” In de brief die minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie) aan de Europese Commissie heeft gestuurd, staat dat Nederland een opt-out wil als er een verdragswijziging komt. Het is „niet meer dan een notificatie”, zei Wilders over de brief van zijn partijgenoot Faber.
Critici vinden de langgekoesterde wens van de PVV om te worden uitgezonderd van de Brusselse migratieregels onrealistisch. In reactie op de brief van Faber waarin hierom wordt verzocht, heeft de Europese Commissie nog eens duidelijk gemaakt dat de migratieregels „bindend voor Nederland” blijven. Dat kan pas veranderen als het EU-verdrag eventueel wordt gewijzigd. Dat is een jarenlange procedure en alle EU-lidstaten moeten unaniem instemmen met zo’n opt-out. De kans daarop is zeer klein.
„Soms moet je ook pijnlijke maatregelen nemen”, zei PVV-leider Geert Wilders over de btw-verhoging van 9 naar 21 procent op onder meer cultuur en sport. Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen weigert hij mee te werken aan het voorstel van D66-leider Rob Jetten om af te zien van deze maatregel.
Wilders geeft toe dat de btw-verhoging „geen sympathieke maatregel” is, maar zei dat deze nu eenmaal nodig is om de overheidsfinanciën sluitend te krijgen. Moeilijke maatregelen nemen hoort bij regeren, zei de radicaal-rechtse politicus. „En dat doet soms pijn, ja, maar daar staat veel moois tegenover.”
Die uitleg stemde Jetten allerminst tevreden. „Uw kabinet heeft ervoor gekozen om alles wat de mensen leuk vinden duurder te maken”, stelde de D66-leider.
„De Kamer wordt niet buitenspel gezet”, herhaalde Wilders keer op keer als het gaat om de plannen voor noodwetgeving die het kabinet wil indienen om asielregels buiten werking te stellen. Veel oppositieleden vragen zich af hoe democratisch die werkwijze is.
„Hoe vaak moet ik het nu nog zeggen”, vroeg Wilders zich af. Hij voerde aan dat de Tweede Kamer zelf de mogelijkheid tot crisiswetgeving in de Vreemdelingenwet heeft vastgelegd. In artikel 110 van de Vreemdelingenwet staat dat de premier bij „buitengewone omstandigheden” delen van de wet buiten werking kan stellen. Vervolgens moet „onverwijld”, oftewel meteen, een wet naar de Tweede Kamer worden gestuurd. Wordt die wet verworpen, dan is ook het besluit van de premier niet meer geldig.
„De Kamer heeft het laatste woord, en heel snel ook”, concludeert Wilders. Onder meer Jimmy Dijk (SP), Henri Bontenbal (CDA), Laurens Dassen (Volt) hebben daarover hun twijfels. „Verstoppen achter procedures, zo ken ik Wilders niet”, zei Dassen. „Wilders zou nooit accepteren dat het parlement zo buitenspel wordt gezet.” Jetten noemde de maatregel „een noodgreep bedoeld voor noodsituaties” die nu niet aan de orde is. Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA): „Experts zijn het erover eens dat aan die voorwaarden niet wordt voldaan”.
Het is niet uitgesloten dat asielminister Marjolein Faber onwillige gemeenten gaat verplichten asielzoekers op te nemen, zei PVV-leider Geert Wilders in het debat over de begroting. Het is niet zeker dat het kabinet de spreidingswet, die dat regelt, op tijd afschaft.
De PVV was een van de felste tegenstanders van de spreidingswet, die het vorige kabinet invoerde om te voorkomen dat asielzoekers niet kunnen doorstromen vanuit het steeds te volle aanmeldcentrum in Ter Apel. PVV-minister Faber wil de wet intrekken, maar doet dat pas met de asielcrisiswet waaraan ze werkt, zegt ze. De gemeenten en provincies maken intussen een verdeelplan, waarover Faber voor het eind van het jaar moet besluiten.
Zolang de spreidingswet nog geldt, moet de minister zich daaraan houden, erkende Wilders op vragen van JA21-voorman Joost Eerdmans.
„Ik ben dankbaar dat ik nog leef”, zei PVV-leider Geert Wilders aan het begin van zijn betoog in het debat over de kabinetsplannen. Hij vertelde over de bijna twintig jaar dat hij al onder zware beveiliging staat wegens bedreigingen. En dat verbindt hij aan de rest van Nederland: „Mijn grootste drijfveer om hier te staan, is om te zorgen dat Nederlanders niet ook hun vrijheid kwijtraken. Die vrijheid staat onder druk op alle mogelijke manieren.”
Als voorbeelden noemt Wilders de vrijheid om te winkelen, naar school te gaan, over straat te gaan „zonder te worden uitgescholden, beroofd, mishandeld”. Dat is „allemaal niet meer vanzelfsprekend”, aldus de PVV-leider.
De leiders van de coalitiefracties zijn niet te spreken over de kritiek van GroenLinks-PvdA-voorman Frans Timmermans op het kabinetsbeleid. Volgens NSC’er Nicolien van Vroonhoven ligt Timmermans „redelijk op ramkoers”. PVV-leider Geert Wilders zei dat Timmermans’ partij jarenlang „totaal blind is geweest voor de problemen van Nederland”.
„Ik moet eerlijk zeggen dat ik niet zo’n cynisch verhaal had verwacht”, verzuchtte VVD-leider Dilan Yeşilgöz in het debat over de begroting van volgend jaar. Ze noemde het „niet meer te volgen” dat Timmermans de plannen bekritiseert, terwijl er ook lastenverlichting in zit voor werkenden. Timmermans hield haar het advies van de Commissie Sociaal Minimum voor, dat adviseerde het minimumloon te verhogen, iets wat GroenLinks-PvdA graag wil.
GroenLinks-PvdA roept het kabinet op om snel een verbeterd voorstel op tafel te leggen voor een vroegpensioenregeling voor mensen met zware beroepen. De Tweede Kamer debatteert daar volgende week over, en de linkse alliantie wil dat er nog voor dat debat een nieuw aanbod ligt.
„Realiseer je: dit zijn de hardstwerkende Nederlanders”, zo hield partijleider Frans Timmermans het kabinet en de coalitiepartijen voor. „Die mensen mogen we niet in de steek laten. Dan zakken we allemaal door een morele ondergrens.”
GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans noemt het „gevaarlijk” dat het kabinet het parlement wil omzeilen om strengere migratieregels te kunnen invoeren. Hij spreekt tijdens het Tweede Kamerdebat over de miljoenennota van „een rechtstreekse aanval op de democratische rechtstaat”.
Timmermans zei dat meerdere PVV’ers, ook asielminister Marjolein Faber, de Tweede Kamer al eens een „nepparlement” hebben genoemd. „En zo behandelt ze ons ook.” Hij roept ook andere partijen in de Tweede Kamer op „een grens te trekken”.
De afschaffing van het lage btw-tarief op onder meer kranten raakt ook de journalistiek, waarschuwde PvdA-GroenLinks-leider Frans Timmermans woensdag tijdens het Tweede Kamerdebat over de miljoenennota. „Je ondermijnt met de btw-verhoging op deze manier rechtstreeks de democratie en de controle op de democratie. Niet doen.”
Hij wees op de waarschuwing van de hoofdredacteur van De Limburger, die zei zeventien banen te moeten schrappen als de btw-verhoging doorgaat. „Wie gaat er straks nog naar de gemeenteraad van Roerdalen? Of naar die van Horst aan de Maas, Eijsden-Margraten of Beekdaelen? Wie kent de gemeenteraadsleden bij naam en kan ze, indien nodig, ter verantwoording roepen?” vroeg de hoofdredacteur zich in zijn eigen krant af.
Als het aan de ChristenUnie ligt, wordt er met „sociaal-christelijke accenten” meer geïnvesteerd in de samenleving. Dat stelt de partij in haar tegenbegroting, die zij woensdag presenteert.
In Den Haag wordt met spanning uitgekeken naar de Algemene Politieke Beschouwingen, die de komende twee dagen worden gehouden. In dit grote debat over de troonrede en miljoenennota, dat vaak gezien wordt als het belangrijkste politieke debat van het jaar, moet blijken in hoeverre de coalitie eenheid weet te houden.
Tijdens het laatste grote debat over de regeringsverklaring lukte dat niet, en de hoofdrolspelers beloofden beterschap. Maar inmiddels rommelt het alweer tussen PVV, VVD, NSC en BBB.
Er was hoop dat met de komst van Nicolien van Vroonhoven, die de zieke Pieter Omtzigt vervangt als fractievoorzitter van NSC, rust zou komen in de coalitietop. Omtzigt lag enkele weken geleden nog op ramkoers met zijn coalitiepartners, omdat hij zich te veel bemoeide met het vaststellen van de begroting. Daarbij zou hij hebben gehuild en geschreeuwd, lekten coalitiebronnen al vlug bij verschillende media.
Maar al enkele dagen na haar aantreden is ook rondom Van Vroonhoven ruzie ontstaan. Van Vroonhoven maakte steun aan de asielcrisiswet voorwaardelijk aan een goed advies van de Raad van State. Coalitiepartners Geert Wilders (PVV) en Dilan Yeşilgöz (VVD) reageerden woedend: er was immers afgesproken om met noodwetgeving te komen.
Het is slechts één van de breuklijnen die door de coalitie lopen. Het thema asiel zal onder een vergrootglas liggen, maar ook op landbouw verschillen bijvoorbeeld de BBB en VVD. Minister Femke Wiersma (Landbouw, BBB) zal aan de VVD moeten bewijzen dat haar beleid genoeg is om een mestcrisis te voorkomen en de natuur te herstellen.
Spanning zit verder vooral in de onderlinge verhoudingen. Die zijn al sinds de formatie verzuurd en in de korte tijd dat de coalitie bestaat verder verslechterd. In het debat over de regeringsverklaring ging het er al hard aan toe: Wilders vond Schoofs verdediging van bewindslieden „slappe hap”, en toen PVV-minister Fleur Agema het debat opblies met een tweet over hoofddoeken wees Yeşilgöz Wilders aan als aanstichter. Wilders noemde dat verwijt vervolgens „vals en vuil”.
Advertentie
