„Tante Zi Xuan (mijn Chinese naam), wil je een snoepje?” Een meisje dat vaak onze activiteiten bezoekt, rent langs op het schoolplein. Dit roept herinneringen op aan vroeger. Toen had ik ook veel ‘tantes en ooms’: ouders van vriendinnetjes bijvoorbeeld.
Tegenwoordig is dat niet meer zo gebruikelijk, lijkt het. Ik twijfel vaak over wat ik de kinderen moet aanleren: Jantjes moeder of toch maar gewoon de voornaam? In Taiwan is het in elk geval nog heel gebruikelijk om elkaar met familiaire benamingen zoals oom en tante aan te duiden. De manier van aanspreken zegt iets over je relatie tot de ander.
Toen we net in Taiwan waren, bezocht ik met de kinderen het consultatiebureau. Op het moment dat ons zoontje aan de beurt was, werd hij omgeroepen als ”kleine vriend Li Jie (zijn naam)”. Mijn moederhart smolt; zo liefdevol werd hij aangesproken in dit voor ons nog zo vreemde land. Later merkten we dat de kinderen op school en in de kerk ook werden aangesproken met ”kleine vriend” of zelfs met ”kleine broer” of ”kleine zus”. Zelfs binnen het gezin worden kinderen aangesproken met ”broer” of ”zus”, zonder hun naam te gebruiken.
In het Chinees komen familienamen nogal precies. Zo maak je onderscheid tussen ”grote broer” en ”kleine broer” en hetzelfde geldt voor zussen. Als we dus in de speeltuin een ander kindje tegenkomen, moet ik eerst de leeftijd inschatten om te bepalen of ik moet zeggen: „Ga maar met grote zus of met kleine zus van de glijbaan.” Dat is trouwens ook heel handig, want vooral in het begin is een Chinese naam lastig te onthouden, en met ”kleine zus” of ”kleine broer” kun je dat gemakkelijk omzeilen.
Hoe onze kinderen ouders van vriendjes aanspreken, hangt ook weer af van de leeftijd van de ouders ten opzichte van ons. Een oudere papa behoort aangesproken te worden met ”oudere oom” en een vader die jonger is met ”jongere oom”. Met ”oom” kunnen overigens alle volwassen mannen aangesproken worden, dus het is voor kinderen beleefd om een politieagent aan te spreken met ”oom agent”.
Daarnaast wordt er in het Chinees onderscheid gemaakt tussen familie van moederskant en van vaderskant. Een neef van moederskant heet dus anders dan een neef van vaderskant. Dit geldt ook voor opa en oma: de opa en oma van moederskant heten ”buiten opa” en ”buiten oma”. Dat klinkt onvriendelijker dan het bedoeld is. Meestal gaat de jongere generatie namelijk bij de familie van vader in huis wonen, waardoor de familie van de moeder letterlijk meer op afstand is.
Het is best een klus om door al deze aanspreektitels te navigeren, maar bij ‘familie’ kun je wel een potje breken. En ons buitenlanders wordt het al helemaal snel vergeven als we de verkeerde aanspreekvorm gebruiken. Maar oppassen geblazen is het wel: een moeder met oma aanspreken is natuurlijk not done.
rd.nl/postuit
