Een goede leraar met minder actuele en minder modieuze leermiddelen bereikt meer met zijn leerlingen dan een minder goede leraar met de meest actuele en meest aangeklede lesmethodes.
De overtuiging, deskundigheid en betrokkenheid van leraren behoren tot de belangrijkste factoren die invloed hebben op de kwaliteit van ons onderwijs, zo blijkt uit jarenlang onderwijskundig onderzoek. De middelen waarmee geleerd wordt, zoals boeken en digitale programma’s, zijn niet onbelangrijk maar we moeten de invloed ervan niet overschatten.
Wegwerpboeken
Twee lezenswaardige artikelen op de pagina’s Uitgelicht waren aan schoolboeken gewijd (RD 29-8). In het eerste artikel werd beschreven dat het heel verschillend is hoe scholen omgaan met laptoponderwijs. Financiële overwegingen spelen daarin een rol. Laptops zijn een kostenpost voor scholen maar ook voor ouders. Scholen zoeken hier in samenwerking met ouders verschillende oplossingen voor.
In het tweede artikel werd aangegeven dat er een praktijk is ontstaan dat er ieder jaar 9 miljoen boeken worden weggegooid. Doordat de drie grote uitgevers van schoolboeken bij bijna alle methoden zijn overgegaan op tekst-werkboeken waarin geschreven mag worden, zijn boeken jaarproducten geworden. Ze worden niet meer ingenomen maar in veel gevallen aan het einde van een schooljaar weggegooid. Met als gevolg een enorme afvalberg aan papier en jaarlijks terugkerende hoge kosten voor de scholen.
Eenzijdige focus
Beide artikelen beschrijven een deel van de praktijk van de omgang met leermiddelen. Er wordt uitgelegd hoe overwegingen als duurzaamheid en kosten een rol spelen in het gebruik ervan. Wat echter nauwelijks aan de orde komt, is de cruciale vraag wat de onderwijskundige meerwaarde is van de genoemde systemen. Wegen de voordelen van het gebruik op tegen de nadelen?
In het geval van het gebruik van laptops of andere apparaten is het belangrijk om op te merken dat we binnen het onderwijs de mooie taak hebben om leerlingen voor te bereiden op de maatschappij. Dat betekent ook dat leerlingen moeten leren om met hardware en software om te gaan. Ze moeten leren en ervaren wat de kansen en bedreigingen hiervan zijn.
Dat hoeft echter nog niet te betekenen dat iedere leerling een laptop nodig heeft. Er kleven namelijk ook nadelen aan. De constante beschikbaarheid van een apparaat in de klas kan enorm afleidend zijn; met een enkele muisklik is een leerling ergens anders dan bij de les. Een nadeel van permanent apparaatgebruik is ook dat er minder geschreven wordt. Schrijven is niet alleen goed voor de motoriek, het werkt ook positief voor de concentratie en de verwerking van de stof.
In het geval van het gebruik van tekst-werkboeken met een digitale licentie wordt door de uitgevers als voordeel genoemd dat het materiaal actueel is. Ieder jaar wordt het aangepast aan de actualiteit. Leerlingen worden niet meer geconfronteerd met verouderd nieuws.
Een eenzijdige focus op de actualiteit komt de uitgevers echter ook goed uit; ze hebben er een commercieel belang bij dat ze jaarlijks vernieuwde boeken op de markt kunnen brengen. Het is niet uit te leggen dat hiervoor zo veel geld moet worden betaald en er papier mee wordt verspild. Deze praktijk geeft een veel te grote rol aan het boek als leermiddel, terwijl de onderwijskundige meerwaarde niet of nauwelijks is aangetoond.
Verantwoordelijke rol
Veel belangrijker dan boeken, laptops of andere leermiddelen is de persoon voor de klas. De leraar heeft als taak om de leerling de weg te wijzen in de leerstof, deze te koppelen aan de actualiteit en te zorgen voor duiding. Een goede leraar met minder actuele en minder modieuze leermiddelen bereikt meer met zijn leerlingen dan een minder goede leraar met de meest actuele en meest aangeklede lesmethodes.
Laten we de mooie, moeilijke en verantwoordelijke rol van onze leraren (en degenen die hen ondersteunen) op waarde schatten. Ze hebben de taak om onze jongeren in een verwarrende tijd en in een bepalende fase van hun leven de weg te wijzen. De weg in de leerstof, de weg in de maatschappij. Maar ook om hen te wijzen op de Weg, de Waarheid en het Leven, de Heere Jezus Christus.
Het onderwijs heeft mensen nodig die liefde hebben voor jongeren, voor hen bidden. Leraren die hun vak verstaan, gevormd zijn in het leven en het intermenselijke gesprek aangaan met hun leerlingen. Leraren die beseffen dat ze voor Gods aangezicht hun verantwoordelijkheid hebben.
Waakzaam en nuchter
Te veel aandacht voor leermiddelen doet geen recht aan wat in het onderwijs echt belangrijk is. Laten scholen daarom waakzaam en nuchter zichzelf de vraag stellen waar het onderwijs mee gediend is.
De auteur is directeur onderwijs Ichthus College, Veenendaal
