De Jong en Hoogerwerf (beiden werkzaam bij het Nederlands Bijbelgenootschap, NBG) hebben er goed aan gedaan om te onderzoeken wat de Bijbel te zeggen heeft over Gods schepping en onze plaats en taak daarin. In kerken waar het Woord centraal staat is de zorg voor de schepping vaak niet zo in beeld – en andersom. Dit boek kan daarin helpen.

Het is niet mijn ideale boek, maar wel leerzaam. In negen hoofdstukken verkent het wat de Bijbel ons zegt over de verhouding God-mens-schepping. Dit levert fraaie inzichten op.

Een paar voorbeelden. In Genesis 1 (hoofdstuk 1) blijkt ”aarde” een sleutelterm te zijn: „God wordt 35 keer in de tekst genoemd, de aarde 21 keer, […] beide een veelvoud van zeven.” De sabbat is van grote betekenis in de verhouding tussen hemel en aarde (hoofdstuk 2): „De sabbat wil ons leren dat de essentie van het leven niet vooruitgang is maar rust”. De geschiedenis van Naboth geeft allerlei lessen over economische verhoudingen (hoofdstuk 3). De scheppingsantwoorden uit de laatste hoofdstukken van Job blijken nauw aan te sluiten bij de waaromvragen uit de rest van dat Bijbelboek (hoofdstuk 6): „Achter de natuur staat God […] als bouwmeester en bewaker van de kosmische, natuurlijke en morele orde.”

Wolf

Niemand gaat vrijuit als het over de zorg voor de schepping gaat. Het verhaal van Naboth is een spiegel voor beleidsmakers (miskenning van de waarde van voorouderlijke grond) én voor boeren (even grootschalig denken als Achab). Zowel natuuractivisten die de wolf toejuichen (de Bijbel ziet „woeste natuur” juist als schrikbeeld) als materialistische burgers („mensen die zich meer consument dan schepsel wanen”) krijgen hun vermaning.

Het boek zit soms wat aan de kant van de klimaatactivisten, maar geeft hun geen blanco cheque: de redding van de aarde ligt niet in onze handen. Soms zouden de auteurs de Bijbel wel iets ‘groener’ willen zien, maar over het algemeen zijn ze zo eerlijk om gewoon te zeggen hoe het is. Wat mij dan wel weer stoort, is dat ze regelmatig Schrift-kritisch zijn, zelfs als dat geen inhoudelijk nut heeft (bijvoorbeeld het veelvuldig verwijzen naar bron Q in het hoofdstuk over Jezus). Daarmee wordt aan het spreken van de Bijbel afbreuk gedaan.

Het riep bij mij ook de vraag op voor wie het boek geschreven is. Het was beter geweest als de auteurs zich gericht hadden op de gelovige Bijbellezer. In plaats daarvan lijken ze zich soms te willen bewijzen tegenover vakgenoten of zelfs tegenover ongelovigen (die ook een leeswijzer krijgen, blz. 218). Wat wél zinvol had kunnen zijn: een hoofdstuk dat christenen helpt om de Bijbelse lijnen te vertolken in een seculiere context. Want inderdaad, op dit terrein liggen heel wat mogelijkheden om te getuigen!

Traditiekritisch

De auteurs zijn niet alleen Schriftkritisch, maar ook traditiekritisch. Te vaak zetten zij zich af tegen wat de kerk vroeger zou hebben gezegd. Je moet je pas willen verhouden tot de traditie als je die echt recht wilt doen (wat hier ontbreekt). Bovendien: christenen moeten zich niet van de schepping vervreemden, maar evenmin van de kerk.

Inhoudelijk zou ik met de auteurs graag nog eens van gedachten wisselen over de volgende vragen:
(1) Zou er niet meer aandacht moeten zijn voor de scheppingsorde?
(2) Blijft de bijzonderheid van de mens als beelddrager van God niet wat onderbelicht?
(3) Is Romeinen 8 echt het enige wat Paulus te zeggen heeft over onze plaats in de schepping? (Nee dus.)

Kortom, dit boek is zeker niet het eerste dat ik aanraad aan de gemiddelde lezer. Maar wie zich echt wil verdiepen zou zichzelf tekortdoen als hij dit boek links liet liggen.

Hemels groen. Nieuw licht op duurzaamheid als Bijbels thema, Matthijs de Jong en Cor Hoogerwerf; uitg. Nederlands Bijbelgenootschap; 328 blz.; € 24,95