Deze heikele thema’s gaat de bisschoppensynode in Rome níét bespreken
De bisschoppensynode van de Rooms-Katholieke Kerk (RKK) spreekt in oktober niet over kwesties als homoseksualiteit, vrouwelijke diakens of celibaat. Daarvoor zijn studiegroepen in het leven geroepen.
In het Vaticaan werd dinsdag het werkdocument –”Instrumentum laboris”, in het Latijn– voor de tweede zitting van de bisschoppensynode ”Voor een synodale kerk” gepresenteerd. Drie jaar lang buigt de Rooms-Katholieke Kerk zich op initiatief van paus Franciscus over de vraag hoe ze zich kan vernieuwen. Dat wordt het synodaal proces genoemd. De eerste zitting van de bisschoppensynode vond in oktober plaats.
Het werkdocument, met de titel ”Hoe een missionaire synodale kerk te zijn”, is een weerslag van alle opmerkingen die bisschoppenconferenties, religieuzen en theologische commissies dit voorjaar naar Rome hebben gestuurd. „Het is geen document van het leergezag van de kerk”, benadrukt het Vaticaan daarin.
Zending
Het werkdocument zet in met de opdracht van alle rooms-katholieken om „met vreugde de Heer te volgen” en „om een sleutelfiguur in de zending te zijn, omdat we allemaal missionaire leerlingen zijn”.
De kerk dient minder hiërarchisch te worden: niet alleen de bisschoppen en priesters mogen besluiten nemen. En kerkleden moeten beter naar elkaar luisteren. Daarom wordt heel de kerk, „inclusief degenen die gezag uitoefenen”, geroepen tot „ware bekering en hervorming”. Tegelijk, zegt het document, is „op grond van het Petrusambt” de bisschop van Rome „het eeuwige en zichtbare beginsel en fundament” van de eenheid van de kerk.
Polygamie
Een mogelijke vernieuwing die de komende synode bespreekt, is de invoering van een nieuw kerkelijk ambt: dat van ”luisteraar”. „Er is een ”open deur” van de gemeenschap nodig, waardoor mensen binnen kunnen komen zonder zich bedreigd of veroordeeld te voelen. De vormen om dit ambt uit te oefenen zullen moeten worden aangepast aan de lokale omstandigheden”, aldus het werkdocument. Het is de bedoeling dat leken het ambt van luisteraar gaan bekleden.
De tekst spreekt ook over „gezonde decentralisatie”. Bij de presentatie van het document verwees kardinaal Mario Grech naar een onderzoek van de Afrikaanse kerken naar de „theologische en pastorale implicaties van polygamie”, een huwelijkvorm waarbij iemand –meestal een man– meerdere partners heeft. Een theologische commissie doet daar in oktober verslag van.
Het werkdocument spreekt verder over de „noodzaak om de charisma’s, roeping en rol van vrouwen meer erkenning te geven, om deze wederkerigheid van relaties beter te eren in alle sferen van het leven van de kerk”. De tekst gaat niet in op het eventueel toelaten van vrouwelijke diakens.
Nederlanders
De paus wil een aantal belangrijke kerkhervormingskwesties , waarover bijvoorbeeld in Duitsland veel ophef was, niet aan de synode voorleggen. Tien studiegroepen gaan zich buigen over onder meer de digitale cultuur, de rol van vrouwen in de kerk en de relatie met de oosterse kerken. Zij zijn in juni 2025 klaar met hun werk, waarna de paus eventuele besluiten kan nemen.
Er doen twee Nederlandse theologen mee aan de studiegroepen. Kerkrechtdeskundige Myriam Wijlens, die doceert in de Duitse stad Erfurt, buigt zich samen met anderen over de toekomstige rol van de Vaticaanse ambassadeurs (nuntii) in het buitenland. Astrid Kaptijn, hoogleraar canoniek recht in Freiburg in Zwitserland, denkt mee over oecumene.
De conferentie in oktober, waaraan ook de Nederlandse hulpbisschop Th.C.M. Hoogenboom zal deelnemen, vormt het voorlopige sluitstuk van het synodaal proces. De paus zal dan nog zijn goedkeuring aan een tweede en definitief slotdocument moeten geven.
