Al veroordeeld in de media voor de rechter eraan te pas kwam
Je zult maar Ridouan Taghi heten. Of Jeroen Rietbergen, Ali Bouali of Ernest Louwes. Bekende Nederlanders die van iets strafbaars verdacht worden of werden. En of ze nu wel of niet schuldig zijn, hun naam blijft hoe dan ook verbonden aan een schandaal. Met dank aan Google, die zelfs na tientallen jaren oude koeien feilloos uit de sloot weet te halen. En met dank aan (sociale) media, die het nieuws over deze kwesties verspreiden voor de rechter een vonnis velt en soms al voor er sprake is van aangifte.
In vaktermen heet dit ”trial by media” : door de aandacht in media heeft het grote publiek al een oordeel gereed terwijl de rechter zich er nog niet over heeft uitgesproken. Dat gaat uiteraard in tegen de beginselen van een rechtstaat. Ieder heeft recht op een eerlijk proces en wie verdacht wordt van een strafbaar feit, is onschuldig tot het tegendeel bewezen is.
Ook media moeten zich houden aan deze zogenaamde onschuldpresumptie . Daarom hebben hoofdredacteuren van Nederlandse kranten al in 1953 met elkaar afgesproken dat ze verdachten alleen aanduiden met hun initialen. Daarmee beschermen ze niet alleen de verdachte, maar ook zijn familie. Wordt iemand veroordeeld, dan krijgt hij geen levenslang doordat zijn naam blijft circuleren, maar krijgt hij een tweede kans.
In de loop van de jaren is deze initialenregel vaak bediscussieerd . Sommige media houden zich er niet aan en de meeste media noemen tegenwoordig wel de voornaam. Dat voelt niet helemaal eerlijk, want Jan P. en Klaas M. zullen geleidelijk in het vergeetboek raken, maar Google kent geen greintje mededogen met Karst T., Tristan van der V. en Volkert van der G.
In de ogen van sommige politici mag de initialenregel helemaal aan de kant. Ene Geert W. –in 2020 veroordeeld wegens groepsbelediging– zei in 2007 : „Stuur criminelen niet langer op vakantie, maar zet hun naam en foto en misdrijf op internet.” Terzijde: buiten Nederland en vooral buiten Europa is dat heel gewoon, dus de in Peru wegens moord veroordeelde Joran van der Sloot kon niet rekenen op medelijden van de media.
Kerkblad
Hoe gaat het Reformatorisch Dagblad om met de privacy van mensen die verdacht worden van betrokkenheid bij een misstand? De algemene lijn is dat we de initialenregel volgen. Onze journalisten zullen dus de persoonlijke levenssfeer van verdachten of veroordeelden beschermen. Waar mogelijk, want dat lukt niet altijd. Neem het voorbeeld van een predikant of huisarts die betrokken is bij een zedenzaak. In zo’n geval vermelden we wél het ambt en de functie van deze persoon, omdat dat meeweegt bij het vonnis. We realiseren ons dat zijn naam daardoor gemakkelijker te achterhalen is, maar we zijn van mening dat de plicht tot openbaarmaking hier zwaarder moet wegen dan de privacy van de betrokkene. Overigens worden in de Bijbel misstanden ook zonder terughoudendheid geboekstaafd en toegeschreven aan personen die een publieke functie bekleden.
Er zijn nog meer uitzonderingen denkbaar. Wanneer alle andere media de naam van een crimineel vermelden –denk aan iemand als Marc Dutroux–, is het zinloos als het RD zou vasthouden aan de initialen. Dat is eveneens het geval bij mensen die zo bekend zijn als Geert Wilders. Voor het RD speelt ook bekendheid binnen de lezerskring een rol: we meldden jaren geleden de volledige naam van een bekende musicus die verdacht werd van oplichting en seksuele intimidatie.
Het wel of niet melden van een naam is extra ingewikkeld als er (nog) geen sprake is van een aangifte of rechtszaak. Toch ontkomen we er dan soms niet aan om naam en toenaam te vermelden. Als een kerkblad melding maakt van een predikant die wordt afgezet, heeft dat een functie: preekregelaars moeten hem dan niet meer bellen. En als een tuchtcollege voor de gezondheidszorg een in reformatorische kring werkzame psycholoog schorst en uit het BIG-register verwijdert, dan moet hij niet meer benaderd worden door mensen met psychische klachten. En dus vermelden we zijn volledige naam in het RD, hoe pijnlijk dat voor de betrokkene en zijn omgeving ook is.
Zomermaanden
Na al die berichten over nare kwesties wijs ik graag op iets positiefs. Een van de meest gelezen berichten van deze week ging over een initiatief in Kootwijkerbroek. Scholen, kerken, ondernemers, huisartsen, politie en brandweer roepen samen op tot bezinning op overmatig drankgebruik. Daarmee laten ze zien dat het ook anders kan: in plaats van negatief in het nieuws te komen, nemen ze hun verantwoordelijkheid – iets waar andere gemeenten nog wat van kunnen leren. Kijk, dat is óók de gereformeerde gezindte, denk ik dan.
Een ander mooi onderwerp betreft de verschijning van de krant in de zomermaanden. In de komende weken maken onze collega’s even pas op de plaats en ik neem aan dat u ze dat ook gunt. U hoeft er weinig van te merken, want ze hebben al flink vooruit gewerkt. Ook dit jaar laten we RDMagazine op de zaterdagen in de vakantieperiode verschijnen: vandaag ziet u al het eerste zomerse RDMagazine en dat gaat zo door tot en met 31 augustus, Deo volente. Er verandert wel iets aan de indeling: de bijlagen op vrijdag en zaterdag (Vrijdag en Accent) verschijnen in deze weken niet. We compenseren dat weer met mooie zomerseries die u elders in de krant gaat aantreffen.
Rest me alle lezers, in welke omstandigheden zij zich ook bevinden, een goede tijd toe te wensen.
Reageren? Hoofdredactie@rd.nl
