Dit commentaar komt mogelijk extra hard aan als de criticaster een potentiële PvdA-kiezer is die dreigt af te haken vanwege de samenwerking met GroenLinks. Carel Brendel, oud-journalist van het Algemeen Dagblad („Ik schreef in de jaren negentig over de vrouwendiscussie in de SGP”), verdiepte zich na zijn pensionering in de politieke islam.

Tot zijn grote ergernis constateert Brendel (75) dat er binnen de zusterpartij van de PvdA een eenzijdige kijk leeft op de oorlog in Gaza. Voor studenten die eisen dat universiteiten alle banden met Israël moeten verbreken, heeft hij geen goed woord over. De islamisme-expert pleit voor een evenwichtiger benadering. Daarom houdt hij ook (christelijke) partijen die kritiekloos achter de Israëlische premier Netanyahu aan lopen, een spiegel voor.

Hoe kijkt u aan tegen het conflict in Gaza na de pogrom van 7 oktober vorig jaar?

„De oorlog begon met de gewelddadige inval van Hamas en andere terroristische organisaties in Israël. Ze richtten een bloedbad aan in een kibboets en onder de bezoekers van een muziekfestival.

Ik vind dat velen deze inval te snel zijn vergeten. Hamas is een terroristische organisatie en Israël heeft het recht om zich te verdedigen. Sommigen nemen voor deze tegenaanval te snel het woord genocide in de mond. Dat vind ik aanvechtbaar. Media gaan te gemakkelijk af op berichten van Hamasfunctionarissen die achteraf niet blijken te kloppen.

Het is voor de Palestijnse bevolking verschrikkelijk wat er in Gaza gebeurt. Israël heeft de plicht om burgerslachtoffers te voorkomen, maar dat wordt lastig als de terroristen zich tussen burgers verschuilen. Daarvoor leggen critici de schuld te gemakkelijk bij Israël.”

Hoe komen de studentenprotesten bij universiteiten bij u over?

„Het is onzinnig om van universiteiten te vragen de banden te verbreken met Israëlische universiteiten. Het maakt kennelijk niet meer uit wat zo’n wetenschapper doet. Moeten we ook gezamenlijk medisch onderzoek en nuttige technische uitvindingen blokkeren? Het is een misvatting dat alles wat Israëlische universiteiten doen, in het teken staat van de oorlogvoering. Juist onder wetenschappers vind je Israëliërs die zeer kritisch staan tegenover de regering-Netanyahu.

Wat mij ook opvalt, is de rol van universitair docenten. Sommigen moedigen acties aan die uitmonden in vandalisme en geweld tegen de politie. In plaats van een open debat te bevorderen, gaan ze voor in het laten escaleren van de acties.

Ik ben ook hogelijk verbaasd dat Mohamed Khatib, de Europese coördinator van de in Duitsland verboden organisatie Samidoun, tot twee keer toe in Amsterdam bezetters kon toespreken. Burgemeester Bruls van Nijmegen verhinderde een door een docent georganiseerde lezing van Khatib bij de Radboud Universiteit. Samidoun is een creatie van het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina (PFLP), een marxistisch-leninistische terreurgroep. Samidoun schaarde zich achter de terreuraanval van 7 oktober, waaraan ook PFLP-eenheden meededen.

Het valt op dat allerlei linkse splinterbewegingen in ons land, waarvan je normaal gesproken niet zo veel hoort, zich nu roeren. Revolutionaire Eenheid vormt de Nederlandse afdeling van Samidoun. Verder zie je ROOD, de marxistische jongeren die uit de SP zijn gezet, en de Nieuwe Communistische Partij Nederland bij de protesten.

De activisten praten de vernielingen en het vandalisme goed met het argument dat hetgeen in Gaza gebeurt, vele malen erger is. Natuurlijk is het in Gaza veel erger, maar met dat argument praat je alle ontsporingen goed en maak je de geesten rijp voor nog meer geweld.

En dan dat voortdurende gekrijs: ‘From the river to the sea…’ – het doet bijna sektarisch aan.”

„En dan dat voortdurende gekrijs: ‘From the river to the sea…’ – het doet bijna sektarisch aan”” - Carel Brendel, islamkenner

Wat is de rol van de politieke islam in dit geheel?

„De politieke islam probeert de moslims te beïnvloeden zodat ze zo veel mogelijk volgens strenge islamitische regels gaan leven. In West-Europa opereert deze stroming binnen de wettelijke kaders, dus zonder geweld. Wel fungeren organisaties die de politieke islam voorstaan als een bondgenoot van Hamas. In Nederland zijn de Moslimbroeders een kleine club, zeker als je het vergelijkt met Frankrijk of Engeland. Ze zijn wel actief bij acties, niet zozeer aan de universiteiten, maar meer bij de wekelijkse betogingen in de grote steden.

In de politieke debatten fungeert de partij DENK als belangrijkste spreekbuis voor het Hamasstandpunt en als felste tegenstander van alles wat Israël doet.”

U onthulde in 2020 dat GroenLinks-Kamerkandidaat Kauthar Bouchallikht vicevoorzitter was van Femyso, de jongerenorganisatie van de Europese Moslimbroeders. Hoe was u daar achter gekomen?

„Ik had in 2017 al eens geschreven over haar deelname aan het Femyso-jubileum in Stockholm. Een van mijn trouwe volgers wees me op haar plaats op de GroenLinkslijst. Toen ontdekte ik dat GroenLinks haar werk voor Femyso uit haar bio had weggelaten. Bouchallikht en GL-voorman Jesse Klaver reageerden eerst door alles te ontkennen. Het was een verzinsel van rechtse bloggers. Ze verwezen naar een leugenachtige ontkenning van Femyso, terwijl oud-bestuurders van Femysi en ook de Duitse inlichtingendienst gewoon over de band met de Europese Moslimbroeders hebben bericht. We weten niet of Bouchallikht zich uiteindelijk zou hebben losgemaakt van haar islamistische achtergrond. De verklaring waarmee GroenLinks-PvdA-voorman Frans Timmermans de terreuraanval van 7 oktober scherp veroordeelde, vormde voor haar in elk geval de aanleiding om haar zetel niet in te nemen. Ze miste wat ze noemde „de context”.”

Dus Frans Timmermans deed het in uw ogen best goed?

„Timmermans doet bepaalde dingen inderdaad goed. Er zit een duidelijk verschil in partijcultuur tussen GroenLinks en PvdA. Een aanzienlijk aantal GroenLinksers ziet Hamas vooral als een verzetsbeweging, niet als een religieus geïnspireerde terreurgroep. De PvdA spreekt zich veel duidelijker uit voor het bestaansrecht van Israël, maar heeft daarnaast terechte kritiek op het optreden van premier Netanyahu en op de extreemrechtse en religieus fanatieke partijen die hem steunen.

Tijdens een GroenLinkscongres twee maanden geleden kreeg een motie waarin zionisme als discriminerend werd betiteld wel 40 procent van de stemmen. Tijdens datzelfde congres was er een inspreker die zionisme aan racisme koppelde. Dan wordt de partij ook nog geplaagd door radicale buitenbeentjes, zoals de oud-voorzitter van de GroenLinksjongeren, Sabine Scharwachter, en het Gelderse Statenlid Paul Smits, die met een intifadabord demonstreerde.

Timmermans kan dan wel roepen dat antisemitisme vooral voorkomt bij extreemrechts, maar hij mag de ogen er niet voor sluiten dat ook in linkse kringen Jodenhaat voorkomt, verpakt als antizionisme. Daar dient hij krachtiger afstand van te nemen. We krijgen nu een kabinet met PVV-bewindslieden die betrapt zijn op onvervalst racisme. Timmermans kaart dat terecht aan, maar als hij tegelijkertijd het antisemitisme in de linkse kring krachtiger aanpakt, krijgt hij meer recht van spreken.”

Hoe komt het dat de politieke islam invloed heeft op PvdA en GroenLinks?

„De Partij van de Arbeid is vanouds de partij die de belangen behartigt van de migranten die hier het zware werk kwamen doen. En ook van hun nazaten. Links wilde migranten de ruimte bieden en discriminatie tegengaan. Daarbij heeft de partij de verkeerde afslag genomen door zich te richten op religieuze organisaties. Links zette zich altijd af tegen het christelijke conservatisme, maar niet tegen het islamitisch conservatisme. Dat is vreemd. Seculiere principes gingen in de ijskast om behoudende moskeekoepels te behagen.

Toen de PvdA onder Lodewijk Asscher een meer realistische koers ging volgen en in aanvaring kwam met conservatieve Turkse lobbyorganisaties, kreeg je in 2015 de afsplitsing DENK. Turkse en Marokkaanse kiezers stemden vanaf toen niet meer automatisch PvdA. Het meer elitaire GroenLinks hoopte een deel van deze zwevende kiezers voor zich te winnen door zich minder kritisch op te stellen tegenover de conservatieve islam.

Door het fusieproces tussen GroenLinks en PvdA is de oude naïviteit tegenover de politieke islam teruggekeerd en raken progressieve seculiere principes weer op de achtergrond. Linkse partijen ondersteunen nu DENK-moties over de hoofddoek voor boa’s, die duidelijk bedoeld zijn om de weg te bereiden voor de hoofddoek bij de politie.

„Door het fusieproces tussen GroenLinks en PvdA is de oude naïviteit tegenover de politieke islam teruggekeerd en raken progressieve seculiere principes weer op de achtergrond”” - Carel Brendel, islamkenner

Links had een voorbeeld kunnen nemen aan de VVD en de SP. De VVD heeft vooral seculiere allochtonen in haar gelederen. En niet op de minste posities. Ik noem Yeşilgöz, zij was lijsttrekker bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen, en is afkomstig uit Turkije. De lijsttrekker bij de Europese verkiezingen was Azmani, hij heeft een Marokkaanse vader. Ik denk ook aan Kamerlid Ellian; die heeft Iraanse wortels.

Op links is de SP van oudsher de partij die vooruitstrevende allochtonen heeft opgenomen. Oud-Kamerlid Saadet Karabulut kon precies uitleggen wat er mis was met de lobby van de Turkse AKP. Helaas heeft de SP wel een blinde vlek voor Hamas.

De opstelling van GroenLinksers rond de Gazaoorlog heeft andere wortels. GL is van oudsher een actiepartij, net als de SP trouwens. Men loopt graag te hoop tegen westers imperialisme en kolonialisme. Het zionisme, de vestiging van een voor Joden veilige staat in Israël, zien ze als een project van blanke, westerse kolonisten. Terwijl een belangrijk deel van de Joodse bevolking in Israël juist bestaat uit Joden die na 1948 uit Arabische landen zijn verdreven.”

Past u met uw kritische houding wel bij GroenLinks-PvdA?

„Dat vraag ik mezelf ook af. Ik heb weleens VVD gestemd, maar daar heb ik spijt van. Eigenlijk ben ik politiek dakloos. Ik stemde vaak op de SP, maar die zijn mij kwijtgeraakt. Niet alleen om hun blinde vlek voor de gevaren van Hamas, maar vooral omdat ze het gevaar van Poetin in Oekraïne niet willen zien. Bij de Europese verkiezingen heb ik expres gestemd op een pro-Europese partij, zeker nu er een kabinet komt met de anti-Europese PVV als grootste fractie. Ik heb gestemd op PvdA’er Mohammed Chahim, een sympathieke politicus die ik al jaren volg via social media.

Ik heb ook weleens overwogen om ChristenUnie te stemmen, maar ik ben zelf niet religieus.”

„Ik heb ook weleens overwogen om ChristenUnie te stemmen, maar ik ben zelf niet religieus”” - Carel Brendel, islamkenner

Maar achter u hangt wel een foto van twee paarden bij een crucifix met de tekst: ,Gedenk o wezen, Ik ben het leven”.

„Die foto is gemaakt in Zuid-Limburg. Hij hing bij mijn ouders en later bij mijn zusje.  Een mooie spreuk, zeg ik als ongelovige. Maar niet meer dan dat. Wat ik waardeer aan de ChristenUnie is dat de partij niet in alles achter Israël aanloopt. Ze durven ook kritisch te zijn tegenover Netanyahu die zich omringt met extreemrechtse partijen en de kolonisten op de Westoever te veel hun gang laat gaan.

Dat evenwicht mis ik bijvoorbeeld bij een organisatie als Christenen voor Israël en soms ook bij de SGP. Vergeet niet dat er in het christendom eeuwenlang sprake was van hardnekkig antisemitisme omdat de Joden Christus hadden verworpen. Na 1948 is dat bij sommigen omgeslagen in een religieus getint filosemitisme –het spiegelbeeld van antisemitisme– waarbij heilsverwachtingen worden gekoppeld aan de oprichting van de staat Israël en waarbij sommigen de ideologie van groot-Israël omhelzen. Daarbij voel ik me ook niet thuis. Het Palestinaconflict is al ingewikkeld genoeg en volgens mij zit niemand te wachten op nog meer religieus fanatisme.”