Antisemitisme

Antisemitisme is een bepaalde perceptie van Joden die tot uiting kan komen als een gevoel van haat jegens Joden.

Wat is antisemitisme?

Antisemitisme betekent haat tegen Joden. Het woord komt uit de 19e eeuw, toen het indelen van mensen in verschillende rassen normaal werd gevonden. Veel mensen in Europa vonden het ‘blanke ras’ beter en sterker dan andere rassen. Volgens het CIDI is sprake van antisemitisme als wordt uitgegaan van ‘een op vooroordelen gebaseerd beeld van Joden dat zich kan uiten als haat tegen Joden’. Om die reden wordt antisemitisme ook wel simpelweg ‘Jodenhaat’ genoemd.

Hoe is het antisemitisme ontstaan?

Het begrip “antisemitisme” is nog maar relatief jong. Het wordt voor het eerst gebruikt in de jaren zeventig van de negentiende eeuw. Het verwijst dan naar een politieke ideologie die past in hetzelfde rijtje als liberalisme, socialisme en christendemocratie. Elk van die stromingen beoogt een betere samenleving te creëren en stelt daarvoor politieke maatregelen voor. De een wil meer vrije handel, de ander ziet klassenstrijd als noodzaak om bij de ideale wereld te komen. Het antisemitisme jaagt een harmonieuze samenleving na, waar iedereen onder ‘eigen mensen’ is en geworteld is in zijn eigen grond. Joden zijn de grote stoorzender voor dit ideaalbeeld: zij zijn niet als “wij” komen niet “van hier” en zijn daarom slechts loyaal aan elkaar en hebben in de Europese samenleving een ontwrichtende functie.

Het begrip antisemitisme mag dan van rond 1875 dateren, deze nieuwe politieke ideologie kon alleen zo invloedrijk worden omdat ze aansloot op veel oudere en dieperliggende vormen van Jodenhaat. Al vanaf de Oudheid werden anti-Joodse ideeën de wereld ingebracht, ontstonden er negatieve stereotypen over Joden en kwamen er steeds meer negatieve verhalen over Joden. Al die anti-Joodse uitingen zijn onderdeel geworden van het “cultureel archief” van Europa: ze hebben een plek gekregen in ons collectieve geheugen en worden van de ene op de andere generatie overgedragen.

Politiek antisemitisme:

Het politiek antisemitisme maakt gretig gebruik van dit veel oudere repertoire van anti-Joodse beelden. De nazipropaganda stond er bol van. Maar ook na de tweede wereldoorlog, toen het antisemitisme als politieke ideologie sneuvelde en bijna niemand zichzelf meer schaamteloos antisemiet noemde, bleven die beelden rondzingen.
Ook Hitler en de nationaalsocialisten (nazi’s) geloofden dat mensen in te delen zijn in rassen. En ze geloofden dat er een strijd tussen de rassen gaande was. De Joden waren volgens de nazi’s een zwak, gevaarlijk en minderwaardig ras dat niet in Duitsland thuis hoorde.

In welke mate komt antisemitisme vandaag de dag nog voor?

Antisemitisme is heel flexibel en dynamisch, past zich voortdurend aan nieuwe omstandigheden aan en put daarbij steeds weer uit het onderliggende repertoire van negatieve beelden en ideeën over joden. Die flexibiliteit maakt dat antisemitisme soms ook moeilijk te pakken is: het vermengt zich gemakkelijk met andere ideeën, maar bevestigt steeds de overtuiging dat Joden een bedreiging voor de wereld zijn.

Als je antisemitisme wilt herkennen kun je jezelf de volgende vraag stellen: hoe worden Joden afgeschilderd, als gewone mensen of als een bedreiging? Kennis van de voornaamste anti-Joodse stereotypen helpt daarbij om antisemitisme beter te herkennen.