Dat bleek woensdagavond uit uitlatingen van de fractievoorzitters van VVD en CDA, Van Aartsen en Verhagen.

De liberalen vinden de gekozen burgemeester zoals het kabinet die volgend jaar mogelijk wil maken, geen succes. Dat plan is het „net niet”, zei Van Aartsen woensdagavond in Dordrecht in de zogeheten Johan de Witt-lezing. De VVD-voorman wil wel een door de burger gekozen burgemeester, maar die moet dan vervolgens voldoende bevoegdheden krijgen. „In het plan van minister De Graaf krijgen we een gehandicapte bestuurder.”

Voor het CDA is het kiesstelsel het belangrijkste onderwerp waarover zij in coalitieverband wil praten. De christen-democraten zien niets in het gedeeltelijke districtenstelsel dat het kabinet voorstelt. Maar ook bij de De Graafs gekozen burgemeester heeft het CDA grote vragen.

De roep van VVD en CDA om coalitieoverleg komt juist op het moment dat minister De Graaf van Bestuurlijke Vernieuwing bezig is aan een tour door Nederland. De bewindsman is kennelijk bezig, nog voor zijn wetsvoorstel door de Kamer in behandeling is genomen, zijn gekozen burgemeester in het land aan de man te brengen. Zowel PvdA-leider Bos als Van Aartsen liet woensdagavond in Dordrecht merken dit een vreemde procedure te vinden. „Ik ben daar niet gelukkig mee”, aldus de VVD-voorman.

Van Aartsen toonde zich in zijn Johan de Witt-lezing voorstander van een door het volk gekozen formateur, een voorstel dat ook is te vinden in het Liberaal Manifest, dat morgen verschijnt. Bij de kamerverkiezingen moet een burger volgens hem twee stemmen krijgen, één om op een partij te stemmen en één om op de gewenste kabinetsformateur te stemmen. Die formateur zal in de meeste gevallen ook de premier worden.

Van Aartsen wil op deze wijze kiezers meer invloed geven op de formatie. Nu zijn formaties voor de buitenwacht vaak een schimmig spel, dat zich achter gesloten deuren afspeelt.

Cruciale eis die de VVD aan de rechtstreeks gekozen formateur stelt, is dat zijn opdracht altijd moet zijn een kabinet samen te stellen dat kan rekenen op een meerderheid in de Kamer.

Kamervoorzitter Weisglas liet vanmorgen al weten niets te zien in het voorstel. „Dat vergroot de onduidelijkheid voor de burgers en holt de positie van de Tweede Kamer uit”, aldus de partijgenoot van Van Aartsen.

Dat VVD-coryfee Wiegel zijn ambitie voor het premierschap heeft laten blijken, vindt Van Aartsen „heel goed.” Hij typeert de vroegere liberale leider als een „politiek dier” van wie verwacht kan worden dat hij de politieke functie die hij nog niet eerder bekleedde, blijft ambiëren. „Het is niet de eerste keer dat hij dit heeft gezegd.”