Waarom Pinksteren vijftig dagen na Pasen valt en orthodoxe Joden die dagen rouwen
Over de juiste paasdatum is in de geschiedenis veel te doen geweest. De datum van Pinksteren is eenvoudiger te bepalen: die is zeven weken later. Maar waarom eigenlijk, en wat vieren christenen en Joden dan precies?
Waar komt het pinksterfeest vandaan?
Van het oudtestamentische ”feest der weken” (Exodus 34:22). In het Hebreeuws heet het Sjavoeot (weken), en zo noemen de Joden het nog. Het Wekenfeest was een van de drie jaarlijkse feesten die Mozes op bevel van God voor het volk Israël instelde, naast het paasfeest of Pesach –eigenlijk: het feest van de ongezuurde broden, dat volgde op de avond van het Pascha– en het Loofhuttenfeest. Bij deze feesten gingen de Joden op naar de tabernakel, later de tempel.
Wat vierde Israël met het Wekenfeest?
Oorspronkelijk was dit een oogstfeest: de tarweoogst was voorbij en het beste van de oogsttijd werd aan de Heere geofferd. Daarbij ging het om twee broden tot een beweegoffer (Leviticus 23:17). Deuteronomium 16:10 spreekt van een vrijwillige offergave „naar dat de HEERE uw God u zal gezegend hebben”. Deze gaven werden eerstelingen genoemd, en daarom heet het Wekenfeest ook ”dag der eerstelingen” (Numeri 28:26). Ook werd er een aantal dieren geofferd.
Precies op de vijftigste dag na de uittocht uit Egypte gaf de Heere aan Israël de Tien Geboden. Na verloop van tijd ging het volk op het Wekenfeest daarom ook terugdenken aan deze belangrijke gebeurtenis.
En dat Wekenfeest moest dus zeven weken na Pesach plaatsvinden?
Volgens Leviticus 23:15-16 moest het Wekenfeest worden gehouden zeven volle weken (”sabbatten”) en één dag, ofwel vijftig dagen, na de tweede dag van Pesach, de dag waarop de eerstelingen van de gersteoogst aan de Heere werden aangeboden. Het Wekenfeest viel daarmee op 6 siwan. In Deuteronomium 16:9 zegt Mozes dat de zeven weken beginnen vanaf het moment dat de Israëlieten „met de sikkel beginnen in het staande koren”.
Hoe vieren religieuze Joden het Wekenfeest –Sjavoeot dus– tegenwoordig?
Zij denken dan vooral terug aan de wetgeving. De Thora, de wet van Mozes, staat centraal. Synagogen zijn op die dag met bloemen versierd, vooral de ”aron hakodesj” waarin de Thorarollen worden bewaard. In de synagoge worden op deze dag de Tien Geboden gelezen en het boek Ruth, dat zich afspeelt in de oogsttijd.
Orthodoxe Joden hebben bovendien de gewoonte om de nacht voorafgaand aan Sjavoeot de Thora te bestuderen. Volgens de overlevering zouden de Israëlieten zich op de dag van de wetgeving namelijk hebben verslapen. Mogelijk lezen we over deze gewoonte in Handelingen 2:1: de apostelen waren op het pinksterfeest „eendrachtelijk bijeen”.
Voor orthodoxe Joden is Pesach het beginpunt van de zogeheten omertelling –((h)omer betekent schoof)– die vijftig dagen duurt, tot aan Sjavoeot. Deze dagen zijn een periode van rouw.
Rouw?
Ja. Juist in deze periode overkwamen het Joodse volk in de geschiedenis vaak rampen . Veel pogroms (Jodenvervolgingen) vonden plaats nadat christenen Jezus’ kruisiging door de Joden herdachten. Daarom worden er in de omerperiode geen huwelijken gesloten, viert men geen feest en laat men hoofd- en baardhaar groeien.
De rouw wordt twee keer onderbroken: op de 20e en de 33e dag van de omertelling. Dan zijn er twee nationale feesten. Het eerste betreft de Joodse onafhankelijkheidsdag, die herinnert aan de stichting van de staat Israël in 1948.
We hebben de naam Pinksteren nog nauwelijks gehoord. Waar komt dat woord vandaan?
In de Septuaginta, de Griekse vertaling van het Oude Testament, heet het Wekenfeest ”Pèntekostè”. Dat woord is Grieks voor vijftigste en van dit woord is Pinksteren afgeleid. In het Engels heet het feest ”Pentecost” of ”Whitsunday”. De laatste term stamt uit de middeleeuwen, waarbij ”whit” verwijst naar de kleren die dopelingen destijds met Pinksteren droegen.
Waarom vallen Sjavoeot en Pinksteren dit jaar niet op dezelfde datum?
Joden vieren Pesach volgens hun kalender –die niet gelijkloopt met onze gregoriaanse kalender– vanaf 15 nisan. Sjavoeot is dan vijftig dagen later. Voor het christelijke Pasen is geen vaste datum: dat valt op de eerste zondag na de eerste volle maan in de lente. Pinksteren volgt zeven weken daarna. Daardoor vallen Sjavoeot en Pinksteren, net als Pesach en Pasen, zelden samen. Dit jaar is Pinksteren op 19 mei en het Joodse Sjavoeot op 12 juni.
Waaraan denken christenen met Pinksteren?
Tien dagen na Jezus’ hemelvaart, precies op het Wekenfeest, werd de Heilige Geest, Die Jezus voor Zijn heengaan aan Zijn discipelen beloofd had, uitgestort. De tekenen die Handelingen 2 daarbij vermeldt –het geluid van een sterke wind en vuurtongen op de discipelen– herinneren weer aan de wetgeving op de Sinaï.
De apostelen verkondigden toen in allerlei talen het Evangelie aan de in Jeruzalem aanwezige Joden en Jodengenoten. Daar begon de wereldwijde verspreiding van het Evangelie. Daarom geldt Pinksteren als geboortedag van de christelijke kerk.
Daarmee is de cirkel rond: Pinksteren begon als oogstfeest, waarop de eerstelingen aan de Heere werden geofferd. Zo komen op het nieuwtestamentische pinksterfeest 3000 eerstelingen uit de volken tot geloof (het getal is een sprekend contrast met de 3000 Israëlieten die na de wetgeving stierven vanwege het gouden kalf). Die 3000 bekeerlingen zijn het begin van de volle oogst, die op de dag van het laatste oordeel wordt ingehaald (Openbaring 14:15).
