De ravage is gigantisch langs de oevers van de Nairobirivier, die dwars door sloppenwijk Mathare loopt. Verdwaalde schoenen, met modder bedekte bankstellen, tegen elkaar aangespoelde balken en kale betonnen funderingen zijn stille getuigen van de honderden weggespoelde huizen.

„Ik dacht dat er werd ingebroken toen ik midden in de nacht gebonk hoorde”, zegt de 26-jarige Victor Odhiambo. Toen de jonge vader om het hoekje van de deur keek, zag hij een kolkende watermassa op zich afkomen. „Enkele seconden later werden we met huis en al weggespoeld”, aldus de Keniaan, wijzend op de vlakke betonnen fundering vlak naast de rivier, die als enige nog over is van zijn uit cementblokken bestaande huis. „Ik woon hier al mijn hele leven, maar heb dit nooit eerder meegemaakt.”

Odhiambo wist zichzelf in veiligheid te brengen. Zijn vrouw werd door buren gered, maar ze kreeg veel water binnen. Ze ligt met ernstige schaaf- en snijwonden in het ziekenhuis. Odhiambo’s tweejarige dochtertje en zijn twaalfjarige zusje zijn nog niet gevonden. „Ze konden niet zwemmen en zijn vrijwel zeker verdronken.”

Hevige regenval

Zeker 228 inwoners kwamen in de afgelopen weken al om het leven door overstromingen, damdoorbraken, modderstromen en rivieren die buiten hun oevers traden. Nog eens 72 mensen worden vermist en meer dan 212.000 personen zijn ontheemd. De Keniaanse weerdienst voorspelt dat de hevige regenval tot in juni kan voortduren.

Schade als gevolg van cycloon Hidaya, die zaterdag in buurland Tanzania aan land kwam, lijkt vooralsnog mee te vallen. Maar ook in Tanzania zijn al zeker 155 mensen om het leven gekomen als gevolg van de zware regenval.

De aanhoudende stortregens in Kenia en Tanzania, zegt de Keniaanse klimaatwetenschapper Joyce Kimutai, worden zeer waarschijnlijk veroorzaakt door een combinatie van klimaatverandering en „een positieve dipool” in de Indische Oceaan. Daarbij is de temperatuur van de westelijke Indische Oceaan hoger dan het oostelijke deel.

Dit temperatuurverschil veroorzaakt hevige regenval in Oost-Afrika en droogte in Indonesië en Australië. Wetenschappers verwachten dat door CO₂-toename in de lucht het effect van een dipool op weer en klimaat verder zal toenemen.

Slechte stadsplanning

De enorme overstromingen leggen ook een onderliggende probleem bloot, stelt de in Kenia wonende hydroloog Sean Avery: slechte stadsplanning en falend beleid. „Meer en meer mensen vestigen zich in sloppenwijken en gaan dicht langs rivieroevers wonen of in moerasgebieden, die eerder fungeerden als natuurlijke buffers en voor de opslag van regenwater”, stelt de onderzoeker, verbonden aan King’s College in Londen. „Door het ontbreken van adequate afwateringsinfrastructuur resulteren stortregens al snel in catastrofale overstromingen.”

„Je kunt mensen niet gedwongen verplaatsen als er geen plan ligt om hen ergens anders te huisvesten” - Raila Odinga, oppositieleider

De kritiek op de Keniaanse regering klinkt luid. Zo beschuldigt Human Rights Watch de autoriteiten ervan „niet adequaat” te reageren op de aanhoudende overstromingen. Mensen ontvangen weinig tot geen steun van de overheid, qua onderdak, gezondheidszorg en voedselhulp.

Doordat veel sanitaire voorzieningen zijn overstroomd, is er vrees voor de uitbraak van via water overdraagbare ziektes. In de regio van de Tanarivier zijn al 34 gevallen van cholera gemeld.

Gedwongen evacuaties

Oppositieleider Raila Odinga vindt dat de regering onvoldoende maatregelen neemt om de ramp het hoofd te bieden. De regering moet de overstromingen tot nationale ramp uitroepen om zo alle noodmechanismen te activeren, inclusief militaire rampenbestrijdingsteams, stelt de voorman van Azimio la Umoja.

Hij heeft geen goed woord over voor het besluit van de overheid om tienduizenden mensen die in de buurt van 178 dammen en waterreservoirs wonen gedwongen te evacueren. Die dammen en reservoirs zouden een risico vormen voor omwonenden, omdat ze op het punt staan te overstromen. „Je kunt mensen niet gedwongen verplaatsen als er geen plan ligt om hen ergens anders te huisvesten”, stelt Odinga.

Muren overeind

Bij de bewoners langs de Nairobirivier in Mathare leidt het plan tot wanhoop. Vrijdag begon de overheid, enkele kilometers verderop, met het bulldozeren van huizen langs de rivier. Ook de 38-jarige Monica Kungu vreest dat haar huis binnenkort aan de beurt is. Haar 23-jarige zus is vermist en hoogstwaarschijnlijk verdronken. Hun uit cementstenen bestaande huis is gedeeltelijk verwoest, maar de muren staan nog overeind.

„Het liefst bouwen we het weer op, maar binnenkort moeten we vertrekken”, zegt de vrouw die zich met haar moeder en andere zus ontfermt over de vijfjarige dochter van haar vermiste zus. Met tranen in haar ogen vertelt Kungu hoe wanhopig ze zijn. „De regering dwingt ons om te vertrekken. Maar we hebben geen andere plek om naartoe te gaan.”