Oorlog in Gaza tussen realiteit en politiek steekspel
Een groot offensief in Rafah lijkt ophanden. De onderhandelingen over een bestand zijn opnieuw in een impasse beland. Politiek steekspel of bittere realiteit?
Eind vorige week leek het erop dat een deal tussen Israël en Hamas over een tijdelijke wapenstilstand en de vrijlating van gijzelaars in de Gazastrook eindelijk rond was. Zaterdag meldden Saudische media dat de Palestijnse terreurbeweging „binnen enkele uren” zou aankondigen dat ze akkoord zou gaan met de voorwaarden voor een overeenkomst waar ook Jeruzalem zich in kon vinden.
Zaterdagavond bleek dat zo’n deal er niet in zat. Tot Hamas maandagavond plotseling meldde dat ze akkoord ging met een voorstel voor een bestand dat in fases zou moeten ingaan. In de eerste fase zou Hamas 33 Israëlische gijzelaars vrijlaten die sinds 7 oktober worden vastgehouden, in ruil voor 50 Palestijnse gevangenen per gijzelaar. Israëlische soldaten zouden zich in die eerste fase ook al deels terugtrekken, zodat inwoners van Gaza –en Hamasterroristen– zich weer vrij in het gebied kunnen bewegen.
In de tweede fase trekken alle resterende Israëlische soldaten zich terug uit de Gazastrook. Ook laat Hamas de resterende gijzelaars en gevangengenomen Israëlische soldaten vrij, en laat Israël meer Palestijnse gevangenen gaan. In de derde fase zou Israël ook de blokkade van de Gazastrook moeten opheffen.
Israël liet maandagavond laat weten dat het voorstel waar Hamas nu ja tegen heeft gezegd op essentiële onderdelen afwijkt van de plannen die vorige week op tafel lagen. Jeruzalem is vooral tegen de voorwaarde van Hamas dat de oorlog volledig moet worden beëindigd, voordat een van de belangrijkste doelen –de vernietiging van de militaire capaciteit van Hamas– is bereikt. De Israëlische regering verwerpt dan ook het bod van de Palestijnse beweging, maar stuurt wel weer een team onderhandelaars naar Caïro om verder te praten.
Absolute leugen
De grote vraag blijft intussen wat ervoor gezorgd heeft dat de besprekingen opnieuw in een impasse zijn beland, nadat die vorige week een eindstadium bereikt leken te hebben. Volgens Hamas hebben de verklaringen die het kantoor van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu afgelopen zaterdag deed uitgaan de deur dichtgedaan. Daarin benadrukte de regeringsleider dat er geen sprake van een deal kan zijn als die ook een definitief einde aan de oorlog inhoudt, zoals Hamas eist.
Zondag verweerde Netanyahu zich tegen de suggestie dat zijn opmerkingen ervoor hebben gezorgd dat Hamas zijn standpunt heeft verhard. „Dat is een absolute leugen en een doelbewuste misleiding”, aldus een verklaring van de premier. „Hamas is degene die elke deal saboteert door geen millimeter op te schuiven van zijn extreme eisen, die geen enkele Israëlische regering kan accepteren: dat Israël zich uit Gaza terugtrekt en de oorlog beëindigt.”
De ontwikkelingen van de afgelopen dagen laten iets zien van het berekende politieke steekspel dat wordt gevoerd. Voor Hamas ligt de situatie relatief eenvoudig. De terreurbeweging drijft sowieso mee op het tij van de internationale publieke opinie, die grotendeels tegen Israël is gekeerd. Hamas kan voorlopig achteroverleunen, terwijl de prijs van concessies doen voor Israël steeds verder omhooggaat. Nu Hamas haar ‘eigen’ voorwaarden voor een bestand heeft geaccepteerd, kan het de schuld van het mislukken van de onderhandelingen met alle gemak weer op Jeruzalem schuiven. „De bal ligt bij Israël”, liet Hamasleider Ismail Haniyeh maandag dan ook weten.
„Hamas is degene die elke deal saboteert door geen millimeter op te schuiven” - Benjamin Netanyahu, premier van Israël
Voor Israël is het een stuk ingewikkelder. De premier staat enerzijds onder grote druk van een deel van de interne publieke opinie om aan de eisen van Hamas toe te geven. De families van de gijzelaars willen dat de regering alles doet om hun geliefden terug te krijgen, ook als dat een volledige terugtrekking uit Gaza en dus een einde van de oorlog betekent.
De rechtse coalitiegenoten van Netanyahu willen echter dat Israël de oorlog koste wat het kost doorzet om de militaire en bestuurlijke macht van Hamas definitief te breken. Zij hebben gedreigd de regering ten val te brengen als de premier besluit de gewapende strijd te beëindigen. Die politici wisten zich dit weekeinde gesteund door familieleden van omgekomen soldaten die bij de ambtswoning van de premier demonstreerden en benadrukten dat hun geliefden niet voor niets gestorven zijn.
Rafah
De laatste inzet van de strijd is Rafah, het overgebleven grote bolwerk van Hamas in de Gazastrook. Israël dreigt al maanden met een grootschalig offensief, maar heeft daar onder internationale druk tot nu toe van afgezien. De vrees bestaat dat zo’n operatie tot een humanitaire catastrofe zal leiden, omdat zich in en rond de stad zo’n 1,4 miljoen Palestijnse burgers bevinden. Ook voor het Israëlische leger zal een aanval op Rafah mogelijk forse verliezen met zich meebrengen, omdat Hamas de afgelopen maanden ruimschoots de tijd heeft gehad zich daar in te graven.
„Invasie van Rafah is zeer nabij” - Yoav Gallant, Israëlische minister van Defensie
Toch is Israël deze week begonnen met de voorbereidingen voor het offensief, door onder andere een deel van de bevolking van Rafah te evacueren, aanvallen op de stad uit te voeren en de Palestijnse kant van de grensovergang met Egypte in te nemen. Minister van Defensie Yoav Gallant benadrukte dat de invasie van de stad „zeer nabij is”.
Of ook die voorbereidingen onderdeel van het politieke steekspel zijn, zullen de komende dagen duidelijk maken. Vooralsnog zijn ze onderdeel van de bittere realiteit.
