Mijn bespreking van het NGK-rapport heeft veel reacties vanuit de breedte van de gereformeerde gezindte opgeroepen, ook uit de NGK. Deze reacties betroffen niet het tere thema homoseksualiteit, maar mijn beoordeling van het verstaan van de Bijbel door de NGK-commissie.
Henk Schaafsma, de voorzitter van de commissie ”Homoseksualiteit in de kerk”, is de eerste en tot nu toe de enige die zowel mijn analyse als mijn conclusie wat betreft het rapport van de Nederlands Gereformeerde Kerken (NGK) afwijst. Over zijn verwijt dat ik dit rapport onjuist weergeef, ben ik kort. De lezer oordele zelf. Het rapport is te vinden op de website van de NGK.
Ik roep collega-predikanten en ambtsdragers op om dit rapport te lezen. De impact ervan reikt veel verder dan de NGK. Het treft ook het lager en middelbaar onderwijs van de NGK, de VIA in Zwolle, een groot deel van de EO-achterban en van de ChristenUnie alsook delen van de Gereformeerde Bond en van de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK).
Schaafsma’s tweede verwijt, dat „ik mijn onheuse oordelen projecteer op de zogenoemde samenwerkingsgemeenten” (29 CGK-gemeenten die samenwerken met de NGK), is te oppervlakkig. Ik projecteer niet maar constateer dat dit rapport deze gemeenten direct treft. Zij zullen straks moeten kiezen voor het CGK-rapport of het NGK-rapport. De conclusie van het NGK-rapport sluit die van het CGK-rapport uit. De CGK wijzen het praktiseren van homoseksualiteit af, ook in een relatie van liefde en trouw.
Gesprek
Schaafsma vraagt zich af waarom ik het gesprek met de commissie niet heb gezocht, voordat ik het openbaar gegeven NGK-rapport besprak. Als de commissie tijdens het schrijven van dit rapport andere kerken van gereformeerd belijden voor een broederlijk commentaar en oordeel had uitgenodigd, waren in elk geval de CGK op die uitnodiging ingegaan.
In het verleden zijn de CGK uitgenodigd om hun mening te geven over het rapport ”Vrouw in het ambt” van de voormalige Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV). Bij monde van ds. W. van ’t Spijker hebben de CGK de GKV-synode in 2014 gewaarschuwd voor een afwijkend verstaan van de Bijbel. Hij riep de GKV op om de doordenking van het thema ”vrouw in het ambt” interkerkelijk op te pakken. Zowel zijn oproep om gereformeerd te blijven als zijn roep om interkerkelijke bezinning hebben de GKV genegeerd. Ditmaal zijn de CGK niet uitgenodigd. Dat is het goed recht van een synode. Maar tegen die achtergrond klinkt Schaafsma’s verwijt als mosterd na de maaltijd.
TUA
Wanneer de NGK-commissie mij tijdens haar bezinning had uitgenodigd, was ik zeker gekomen. Dat is nu niet gebeurd. Wel nam ik jaren geleden deel aan een gesprek tussen hoogleraren, docenten en promovendi in de Bijbelse en systematische vakken, allen afkomstig uit de CGK, de GKV dan wel de NGK. We spraken elkaar in de senaatskamer van de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA). Het onderwerp was een conceptrapport dat de GKV-commissie ”Vrouw in het ambt” wilde indienen op de GKV-synode van 2014.
Op uitnodiging becommentarieerde een hoogleraar systematische theologie van buiten de CGK, GKV en NGK (zelf voorstander van de vrouw in het ambt) het GKV-rapport. Tijdens de bespreking zette hij uiteen waarom het verstaan van de Bijbel door de GKV-commissie uiteindelijk zou leiden tot het openstellen van de avondmaalstafel en ambten voor samenwonende homoseksuelen. Hij heeft gelijk gekregen.
Gereformeerd 2.0
Met Schaafsma ben ik het eens dat de wegen tussen hem en mij uiteengaan als het gaat om het verstaan van de Bijbel. Schaafsma raakt met de volgende zin de kern van ons schisma. Ik citeer: „Dat wij ruimte zien voor homoseksuele relaties in liefde en trouw is niet vanwege onze cultuur, of het moderne levensgevoel, maar vanwege hoe wij de HEERE God in Zijn Woord, de Bijbel, leren kennen. Hij is een God Die uit ontferming keer op keer de mens in nood tegemoetkomt.” Schaafsma’s kernzin bevat drie theologische kernonderwerpen: God, Woord en kennen. In het belijden van de betekenis van deze drie onderwerpen zijn we elkaar kwijtgeraakt.
Deze scheiding komt niet omdat de officiële lijn van de CGK of van andere gereformeerde broeders en zusters in binnen- en buitenland afboog van de GKV-lijn, een van de twee kerkelijke tradities waarin de NGK staan. Het NGK-rapport borduurt voort op het in 2017 genomen GKV-besluit om de ambten open te stellen voor de vrouw.
Deze twee thema’s –de vrouw in het ambt en de ambten en sacramenten openstellen voor samenwonende homoseksuelen– zijn concrete uitwerkingen van een veranderd verstaan van de Bijbel binnen de GKV, nu de NGK.
Maar ook nu schrijf ik niets nieuws. In het Nederlands Dagblad en in het tijdschrift Nader Bekeken erkende prof. dr. Ad de Bruijne, hoogleraar ethiek in de NGK, dat zijn verstaan van de Bijbel afwijkt van het lezen en verstaan van de Schrift zoals dat voor hem in de GKV uitgedragen en verdedigd is door bijvoorbeeld prof. dr. J. van Bruggen, emeritus hoogleraar Nieuwe Testament.
De Bruijne typeert dit nieuwe verstaan van de Bijbel als Gereformeerd 2.0. Ik concludeer dat Gereformeerd 2.0 de NGK niet reformeert maar deformeert.
Breuk
De discussie over het juiste verstaan van de Bijbel spitst zich uiteindelijk toe op de vraag Wie God is. Deze vraag staat nog niet hoog genoteerd op de theologische agenda van de NGK. In publicaties binnen en buiten de NGK wordt die vraag al wel gesteld. Wie de Bijbel anders dan voorheen verstaat, herschrijft op enig moment ook het Godsbeeld dat vanouds in zijn theologische traditie beleden is. Wat dat betreft is theologie eenvoudig.
In 2024 zien we hoe de geschiedenis zich herhaalt. Opnieuw gaan theologen voorop in het laten dwalen van hun kerk. Zij voeren jong en oud weg van de duidelijkheid en het gezag van Gods Woord.
Ik schrijf dit artikel met heel veel pijn vanwege het vele goede wat God door de GKV aan de Nederlandse kerken heeft geschonken. Ik schrijf dit ook met verlegenheid, omdat in mijn eigen kerken en andere delen van de gereformeerde gezindte vertraagd hetzelfde proces zich voltrekt als in de NGK.
Toch ben ik niet zonder hoop. Mijn gebed en dat van anderen is dat de Heere bijeenbrengt wat op grond van Schrift en belijdenis kerk heet. Ik geloof in een kerk, al zie ik daar nu niets van. Maar ik geloof dat de drie-enige God dat kan en wil doen.
De auteur is predikant van de christelijke gereformeerde kerk in Renswoude, docent Bijbelse vakken aan het Hersteld Hervormd Seminarium en gastdocent Nieuwe Testament aan het Puritan Reformed Theological Seminary in Grand Rapids (VS).
