Het ene kerkgebouw wordt een sportschool, het andere een trampolinecentrum. Rens Schalkwijk (59) ziet het met lede ogen aan. Met zijn stichting Kerken voor Kerken bepleit hij het behoud van kerkgebouwen voor de eredienst.
Schalkwijk groeit als zoon van een zendingspredikant op in Suriname, waar het gezin is aangesloten bij de Broedergemeente. Na zijn studie theologie in Utrecht wordt hij predikant van een Broedergemeente in Den Haag. Inmiddels is hij in de hofstad voorganger van Immanuël, een „interkerkelijke gemeente met een evangelisch-charismatische signatuur”. De diensten, met gemiddeld vijftig tot zeventig kerkgangers, hebben plaats in een gebouw van de zevendedagsadventisten, waar ook een Indonesische gemeente samenkomt.
Naast het werk voor gemeente Immanuël heeft Schalkwijk een theologisch adviesbureau. Ook is hij voorzitter van de stichting Kerken voor Kerken, die hij in 2013 met onder anderen het voormalige Tweede Kamerlid Cynthia Ortega (ChristenUnie) oprichtte. De organisatie leidde enkele jaren een slapend bestaan, maar treedt vrijdag in Den Haag met het symposium ”Levende kerkgebouwen”, waar Schalkwijk een van de sprekers is, weer naar buiten.
Hoe is uw betrokkenheid op het behoud van kerkgebouwen ontstaan?
„Toen ik nog predikant van de Broedergemeente in Den Haag was, maakten we een enorme groei door. Daarom gingen we op zoek naar een ander kerkgebouw. De rooms-katholieke Martelaren van Gorcumkerk werd onttrokken aan de eredienst. Maar die kerk werd ons niet gegund en werd verkocht aan de gemeente Den Haag. Op dit moment zit er een trampolinepaleis in.
In Den Haag zijn momenteel ongeveer dertig gemeenten op zoek naar een kerkgebouw. Als een kerk wordt verkocht, gaat die vaak richting commercieel of maatschappelijk vastgoed en wordt het gebouw soms gesloopt. Ik pleit ervoor om bij de verkoop christelijke gemeenten de eerste kans te geven, tegen een redelijke prijs, en in ieder geval geen kerken te slopen.”
Waarom is het belangrijk dat kerkgebouwen in een tijd van secularisatie blijven bestaan?
„Voor mij is leidend wat de Heer zegt in Haggaï 1 en 2: Jullie bouwen hard aan jullie huizen, maar verwaarlozen Mijn huis. Dat zie ik in Nederland ook gebeuren. Als we niet oppassen, verdwijnen er de komende jaren nog eens 1500 tot 2000 kerkgebouwen, die een cultuurhistorische waarde hebben.
Ik geloof in de mogelijkheid van een opwekking. Als die in Nederland komt, zullen we al die gebouwen weer nodig hebben. Ik geloof ook dat de Heer bezig is de Nederlandse kerk te internationaliseren. Het wordt steeds meer een huis van gebed voor alle volken. Er zijn nu al 1 miljoen migrantenchristenen en 25 tot 40 procent van de migrantengemeenten zoekt op dit moment een kerkruimte.”
„ Als we niet oppassen, verdwijnen er de komende jaren nog eens 1500 tot 2000 kerkgebouwen” - Rens Schalkwijk, voorzitter Kerken voor Kerken
Op welke manier heeft uw stichting concreet bijgedragen aan het behoud van kerkgebouwen?
„We hebben allereerst het thema op de kaart gezet, in contacten met onder meer de politiek op plaatselijk, landelijk en Europees niveau. In Den Haag hebben we enkele jaren geleden contact gezocht met een baptistengemeente die de Mirtekerk in Moerwijk wilde verkopen. We hebben ervoor gepleit in zee te gaan met een andere kerk. Er bleken tien kerkelijke gemeenten belangstelling te hebben. Uiteindelijk is de kerk verkocht aan een Australische gemeente die eerst in het Carlton Hotel en later op diverse andere locaties samenkwam.
Wat langer geleden ging een kerk in Den Haag in de verkoop, waar behalve een Nederlandse gemeente ook vier internationale kerken gebruik van maakten. We hebben gezegd: Ga eerst met hen praten voordat je het gebouw breder in de markt zet en geef hun de kans om het tegen een redelijke prijs te kopen. Dat heeft ertoe geleid dat een Chinese gemeente, die al dertig jaar gebruikmaakte van het gebouw, het heeft gekocht.”
Financieel is het wellicht aantrekkelijker een vrijgekomen kerkgebouw aan een andere partij dan een kerk te verkopen.
„In een kerk in Utrecht zit nu een sportschool. Toen ik vroeg waarom die gemeente het gebouw niet aan een andere kerkgemeenschap had verkocht, was het antwoord: Projectontwikkelaars en investeerders boden veel meer geld. Dan zou ik willen zeggen: Besef waarvoor de kerk, die je overgeleverd hebt gekregen van vorige generaties, is gebouwd. En kijk niet allereerst naar de hoogste opbrengst.”
Wat wilt u de komende vijf jaar concreet bereiken met Kerken voor Kerken?
„Nederland is helaas leidend op het gebied van kerkafstoting in Europa. Het zou fantastisch zijn als kerkelijke gemeenten voortaan altijd de eerste kans krijgen om een leegstaande kerk tegen een goede prijs te kopen, om het gebouw op die manier te behouden voor kerkelijk gebruik, al dan niet met nevenfuncties. Nu moeten ze vaak vechten om ertussen te komen. Het zou ook mooi zijn als er een landelijk kennis- en expertisecentrum zou komen om de krachten op dit vlak te bundelen.”
