Twee jaar lang werkte dirigent Vermaning van het Nationaal Symfonisch Kamerorkest aan een reeks miniconcerten langs het Westerborkpad, een 355 kilometer lange wandelroute van Amsterdam naar voormalig kamp Westerbork. „Op alle vijftien treinstations langs dit traject wilden we dit najaar een muzikale herdenking uitvoeren.” Een groots slotconcert was voorzien op een militair terrein in ’t Harde. Eerder vroeg Vermaning aandacht voor Jodenvervolging met Jules Schelvis, overlevende van de Holocaust.

Met een nieuw project, ”Verhalen langs het spoor”, wil Vermaning met kleine ensembles stemmige, klassieke muziek ten gehore brengen ter herinnering aan de Holocaust. Muziek van Bach bijvoorbeeld. En Grieg. Doel was om reizigers erbij stil te laten staan dat de Duitse bezetter in de Tweede Wereldoorlog duizenden mensen op transport heeft gezet en vermoord in vernietigingskampen. „Dat verhaal moeten we blijven vertellen. Meer dan 100.000 Joden uit Nederland zijn vergast. Niet voor te stellen. Nazaten van overlevenden van de Holocaust lopen meer dan eens bij een psycholoog door de verschrikkingen uit de oorlog.”

Joden in Nederland durven geen keppeltje meer te dragen

Polarisatie

Vermaning ziet zich echter genoodzaakt om een streep te zetten door zijn initiatief. „De dreiging vanuit de maatschappij door antisemitisme is veel en veel te groot. Hierdoor kunnen we de veiligheid van medewerkers en publiek niet garanderen.” De dirigent vreest voor antisemitische reacties van omstanders. De gepolariseerde sfeer in Nederland boezemt hem angst in. Hij noemt bijvoorbeeld Joden die in het openbaar geen keppeltje meer durven te dragen. „De wereld op z’n kop.”

Een optie om de herdenkingen onder politiebegeleiding te laten uitvoeren, wijst Vermaning van de hand. „Dat kan niet en dat willen we niet.” De initiatiefnemer wijst erop dat een bijeenkomst in een zaal nog goed te beveiligen zou zijn; een openbare ruimte op een station niet. Dat de noodzaak van politiebegeleiding het probleem juist haarscherp duidelijk maakt, begrijpt Vermaning. „We willen voorkomen dat er gedoe ontstaat. Dat is het mij niet waard.”  Concrete bedreigingen tegen de muzikale Holocaustherdenkingen zijn er niet, erkent Vermaning. „Ik heb bijvoorbeeld geen bedreigingen in mijn mailbox ontvangen.”

Het afblazen van de herdenkingsconcerten is „geen knieval” voor de dreiging van antisemitisme, vindt Vermaning. „Absoluut niet. Het gaat meer om het sentiment van polarisatie in de maatschappij dat al in coronatijd is begonnen. Dat wil ik niet opzoeken.” Vermaning kan het zich „goed voorstellen” dat mensen het jammer vinden dat het initiatief om zeep is geholpen. Lichtvaardig heeft hij het besluit niet genomen. „Ik heb er slapeloze nachten van gehad.”

Zwichten

Tegenover critici die vinden dat hij toch zwicht voor terreur, wijst de dirigent erop dat zijn muzikale herdenkingen niet het enige middel zijn om aandacht te vragen voor de Holocaust. „Er komen dit jaar nog genoeg momenten om te gedenken en te herdenken.” De dirigent wijst verder onder andere op het werk van het Anne Frankhuis, gratis educatie van de siteerreedeentreinnaarsobibor.nl en gratis lespakketten voor het onderwijs. „De discussie over het afblazen van de Holocaustherdenkingen is al winst.”

Vermaning werkt aan een vervanging voor de Holocaustherdenkingen. Voor 21 september, de internationale dag van de vrede, organiseert de dirigent nu een ”concert van verbinding” in de Grote Kerk in Apeldoorn. Met beelden en muziek. En een socioloog. „Om groepsdruk te verklaren.”