Ieren gaan vrijdag –op Internationale Vrouwendag– naar de stembus om over twee voorgestelde grondwetswijzigingen te stemmen. „We moeten de grondwet actualiseren, zodat de taal en waarden ervan de diversiteit van het moderne Ierland weerspiegelen”, aldus minister van Financiën Paschal Donohoe. Maar het neekamp roert zich.
De voorgestelde grondwetswijzigingen gaan over artikel 41 in de grondwet van Ierland: het zogenoemde gezinsamendement en het zorgamendement.
Het zorgamendement bepaalt „dat moeders niet uit economische noodzaak arbeid behoeven te verrichten met verwaarlozing van hun plichten binnenshuis” en dat „vrouwen door hun leven thuis aan de staat steun verlenen zonder welke het algemeen welzijn niet kan worden verwezenlijkt”.
De clausule over ”moeders thuis” is een vorm van genderstereotypering, zegt Roderick O’Gorman, minister voor Kinderen, Gelijkheid, Handicap, Integratie en Jeugd en organisator van het referendum. Dus stelt hij een genderneutrale definitie voor: „De staat erkent het algemeen belang van de zorg die familieleden elkaar verlenen” en zal die ondersteunen.
Ook de typering van het gezin wordt in de volksraadpleging ter discussie gesteld. Die definitie moet worden uitgebreid, is het voorstel. De grondwet erkent nu enkel „het gezin dat op het huwelijk is gegrondvest”. Met het referendum wordt voorgesteld om het gezin in de grondwet te blijven erkennen als hoeksteen van de samenleving met de toevoeging „of het nu gebaseerd is op het huwelijk of op andere duurzame relaties”.
Wat precies onder een „duurzame relatie” moet worden verstaan, is nog onduidelijk. Volgens minister O’Gorman zal de grondwet in ieder geval geen polygame of kortstondige relaties als duurzaam beschouwen. Voorzitter van de kiescommissie Marie Baker zegt dat het uiteindelijk aan de rechter is om te beslissen wat onder een duurzame relatie valt en wat niet.
Neekamp
Maar Lawyers for No, een groep juristen uit het neekamp, wijst erop dat een brede definitie van het gezin grote gevolgen kan hebben voor het familie-, belasting- en eigendomsrecht. In de categorie duurzame relaties „is de ouder-kindrelatie niet meer gebaseerd op een overeenstemming of contract”, zegt Cormac Ó Dúlacháin, als jurist aangesloten bij Lawyers for No. De juristen vragen zich af hoe er dan juridisch moet worden omgesprongen bij een scheiding of uithuisplaatsing.
Mensenrechtenorganisaties zijn ook niet positief over het voorstel tot wijziging van het zorgamendement. De plannen zouden verzorgers, gehandicapten en ouderen niet verder helpen. Ook de Irish Council for Civil Liberties (ICCL), een juridische organisatie die zich eerder hard maakte voor de legalisering van homoseksualiteit, echtscheiding en anticonceptie, geeft nu aan dat de voorgestelde tekst in het zorgamendement „geen zinvolle juridische bescherming biedt aan iemand die zorg geeft of ontvangt”.
De Ierse Rooms-Katholieke Kerk verklaart zich op ethische gronden tegenstander van de voorgestelde grondwetswijzigingen. Met de wijziging van het zorgamendment wordt „de bijzondere en niet naar waarde te schatten maatschappelijke bijdrage die moeders in het gezin leveren niet onderkend”, schrijft de rooms-katholieke bisschoppenconferentie in een verklaring.
En wat is überhaupt het probleem, vragen de bisschoppen zich af. „De huidige grondwettelijke bepaling stelt nadrukkelijk niet dat de plaats van de vrouw thuis is.” Dus „welk voordeel heeft het om de termen ”vrouw” en ”moeder” uit de Ierse grondwet te schrappen?”
Ook met de nieuwe definitie van het gezin heeft de bisschoppenconferentie moeite. Het betoog luidt dat het gezin, „gebaseerd op de levenslange toewijding van het huwelijk, het fundament is van de samenleving en essentieel is voor het algemeen welzijn”. Daarom verdient het de bescherming die momenteel wordt gegarandeerd in de grondwet, aldus de bisschoppen. Ook vrezen ze dat grondwetswijzigingen zullen „leiden tot een verzwakking van de prikkel voor jongeren om te trouwen”.
Homohuwelijk
De door maatschappelijke organisaties gelanceerde VoteYesYes-campagne is er juist alles aan gelegen om de Ieren te mobiliseren voor de voorstellen te stemmen om de „seksistische” en „archaïsche” taal uit de Ierse grondwet te schrappen. „Ik stem voor, want ik ben ervan overtuigd dat de grondwetswijzigingen een overweldigende impuls zullen geven aan de gelijkheid en inclusiviteit die het moderne Ierland kenmerken”, zei oud-premier Mary McAleese (1997-2011) vrijdag in een toespraak voor de YesYes-campagne.
Ierland heeft ervaring met het per referendum wijzigen van de grondwet. In 2015 was Ierland het eerste land ter wereld dat na een volksraadpleging het homohuwelijk invoerde. Drie jaar later stemde twee derde van de Ieren ervoor om het achtste amendement uit de grondwet –waarin stond dat de moeder en het ongeboren kind gelijk recht op leven hebben– te schrappen. Afbreken van zwangerschappen mag nu tot twaalf weken.
Het ligt in de lijn der verwachting dat Ierland vrijdag opnieuw voor een grondwetswijziging zal stemmen. Uit een opiniepeiling van de krant Irish Times in februari bleek dat iets meer dan de helft van de kiezers van plan is in het stemhokje twee keer ja aan te kruisen. Slechts 15 procent is van voornemen tegen te stemmen. De rest heeft nog niets besloten of is niet van plan naar de stembus te gaan.
