De urgentie om vlees te vervangen is vooral ingegeven door het besef dat vleesproductie onze planeet zwaar belast. Een derde van alle landbouwgrond in de wereld wordt gebruikt voor de teelt van veevoer. Dat is een gevolg van de verviervoudiging van de vleesconsumptie sinds de jaren zestig. Als die trend doorzet door een toename van de vleesconsumptie in vooral Aziatische landen moeten vrijwel alle bossen op aarde gekapt worden voor landbouwgrond. Een toename van duizend dollar per persoon van het jaarlijkse inkomen leidt tot ruim een kilo meer vleesconsumptie. Dat is de conclusie van het alarmerende rapport ”Creating a sustainable food future” van de Wereldbank en de VN.

Vleesproductie is zeer inefficiënt. Voor een kilo rundvlees is 25 kilo veevoer nodig. Pluimvee is weliswaar veel efficiënter (slechts 4 kilo veevoer voor een kilo kipfilet) maar vlees blijft een omslachtig middel voor menselijke eiwitconsumptie. Die landbouwgrond kan nuttiger worden ingezet voor plantaardige eiwitproductie, zoals bonen en granen. Daarnaast gebruikt de mensheid jaarlijks 3800 miljard kubieke liter water, waarvan 70 procent voor landbouw en veeteelt.

Een andere dringende reden om minder vlees te eten is de klimaatopwarming. Een hamburger draagt net zoveel bij aan de opwarming van de aarde als 500 kilometer rijden in een doorsnee Amerikaanse auto, schrijft journalist Marta Zaraska in ”Meathooked”. De veeteelt stoot 15 tot 20 procent van alle broeikasgassen uit. Minder vlees eten levert de grootste reductie van emissies. Anderzijds zal juist een grotere vleesconsumptie de reductie door andere menselijke activiteiten tenietdoen.

Eiwittransitie

Vlees laten staan is ook goed voor de gezondheid. Uit Fins onderzoek blijkt dat wie meer dan 250 gram vlees per dag eet een 23 procent grotere kans op overlijden heeft. Als de eiwitbehoefte uit meer dierlijke dan plantaardige eiwitten bestaat, is er een hoger sterfterisico, volgens een artikel in ”The American Journal of Clinical Nutrition”.

Volgens ”Richtlijnen goede voeding” van de Gezondheidsraad leidt een plantaardig voedingspatroon, met voldoende volkorengranen, fruit, groente, noten en peulvruchten, tot een lager risico op hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en kanker. Nederlanders halen nu 60 procent van hun eiwitten uit vlees, vis, zuivel en eieren. De Gezondheidsraad beoogt dat dit in 2030 is verlaagd tot 50 procent. Voor een beter milieu en om de klimaatdoelen te halen is echter meer nodig. De Gezondheidsraad onderzocht het effect op de volksgezondheid van een eiwittransitie naar 40 procent dierlijke en 60 procent plantaardige eiwitconsumptie. Conclusie van het ”Advies Gezonde Eiwittransitie”: Nederlanders komen niets tekort als ze minder vlees eten. De eiwittransitie levert zelfs gezondheidswinst op.

Nu verorberen Nederlanders jaarlijks 38 kilo vlees per persoon. Daarin verandering brengen is niet gemakkelijk. Slechts 5 procent van de Nederlanders eet nooit vlees. Er zijn wel steeds meer flexitariërs, mensen die een of twee keer in de week kiezen voor vleesvervangers. Dat geldt echter slechts voor de hoofdmaaltijd. Dit maakt niet veel verschil voor de totale vleesconsumptie wanneer zij tijdens de lunch hun brood met vleeswaren beleggen. Ziedaar de vleesparadox: de consumptie van vleesvervangers neemt toe, de vleesconsumptie blijft gelijk.

Vleesreclame

Minder vlees eten is nu vooral een zaak van de consument. ‘Den Haag’ doet weinig. Er zijn genoeg manieren om de vleesconsumptie aan te pakken. Denk aan een verbod op aanlokkelijke afbeeldingen van vlees. In Haarlem geldt al een verbod op openbare vleesreclame. En wat te denken van een vleestaks. Maak vlees duurder en peulvruchten aantrekkelijker. Bonen zijn niet populair. Zorg dus voor variëteiten die minder lang moeten koken en toch goed van smaak zijn. Promoot de voedingswaarde van bonen, die naast eiwitten ook vezels en micronutriënten bevatten. Hier ligt een taak voor de overheid.

De auteur is freelance wetenschapsjournalist.