In de periode na de verkiezingen werd echter geen van die plannen gerealiseerd. Dat kwam niet omdat lijsttrekker Den Uyl, die maar liefst 53 zetels behaalde, zijn plannen liet vallen. Wel omdat hij naast de regeringsmacht greep en later vanuit de oppositie geen meerderheden meer achter zich kreeg. Zo werd een oude politieke wetmatigheid opnieuw bevestigd: stemmenwinst behalen is leuk, maar uiteindelijk moet ook een verkiezingswinnaar zich schikken naar de wensen van een (coalitie)meerderheid.

De afgelopen week was de week waarin ook PVV’er Fleur Agema die ervaring had. Tijdens de behandeling van de begroting van het ministerie van Volksgezondheid voor 2024 rekende de SP voor dat Agema dankzij de stemmenwinst die de PVV in november boekte het PVV-plan om het eigen risico in de zorg af te schaffen, zou kunnen doorzetten. Met de steun van GL-PvdA, BBB, SP, DENK en de Partij voor de Dieren erbij moest dat lukken. Agema restte echter weinig anders dan te wijzen naar de verhoudingen aan de formatietafel, waar de PVV vrijwel dagelijks aanschuift om te praten over de vorming van een kabinet. PVV en BBB willen van het eigen risico af; VVD en NSC (nog) niet. Die strijd moet de komende weken worden beslecht.

Daarbij is het zeer aannemelijk dat Wilders en Agema als leeuwen zullen strijden om dit punt binnen te halen. De kiezersgunst moet per slot van rekening ergens mee worden verdiend. En blijkbaar is het vertrouwen bij de PVV dat de onderhandelingen ergens toe zullen leiden nog altijd dermate groot dat Agema het riskeerde om de uitgestoken hand van links in de Kamer te negeren. Dat is veelzeggend en informatief: beetje bij beetje komt het rechtse kabinet eraan.

Los van de vraag hoe het de PVV tijdens de formatie verder zal vergaan, is de keus om deze strijd aan de formatietafel te willen beslechten verreweg de verstandigste. Het afschaffen van het in de Zorgverzekeringswet verankerde eigen risico is een majeure operatie, al was het alleen maar vanwege de kostenpost van 3,5 tot 6 miljard euro die ermee is gemoeid. Verzekeraars lopen inkomsten mis en zien de zorguitgaven stijgen omdat het remeffect van het eigen risico wegvalt. Die stijgende kosten moeten, zo stelt de wet, worden gecompenseerd door de zorgpremie te verhogen en als gevolg daarvan stijgt ook de zorgtoeslag. Geen operatie dus die de Tweede Kamer even per motie moet willen afdwingen en al helemaal niet van een demissionair kabinet.

Dat de linkse oppositie Agema woensdag weghoonde en haar betichtte van draaien, was dus om meerdere redenen politiek theater. Dit vraagstuk moet als onderdeel van de totale zorgagenda aan de formatietafel worden bezien.