Cultuur & boeken

Nieuwe Harari voor kinderen: leerzaam maar eenzijdig

De mens misbruikt verhalen om aan de macht te blijven, maar jongeren kunnen dat veranderen. Dat is in het kort de boodschap van Yuval Noah Harari aan kinderen.

Pieter Beens

beeld uit "Waarom de wereld niet eerlijk is"

Zo. Het hoge woord van Yuval Noah Harari is er al uit op het omslag van zijn nieuwste kinderboek. Nog voor lezers het boek van de beroemde Israëlische hoogleraar openslaan, weten ze wat zijn boodschap is: de wereld is niet eerlijk. Daarna heeft Harari nog ruim 150 pagina’s nodig om die stelling een beetje te onderbouwen – al blijft het ook dan voor de geoefende lezer een eenzijdig verhaal aan een dun draadje.

Dat de wereld niet eerlijk is, heeft –zo stelt Harari– te maken met kennis. En met macht. En met verhalen. Specifieker: met verhalen over goden. Nog specifieker: met verhalen over God. Wie Hij ook moge zijn, Hij is een vehikel voor mensen om hun eigen agenda uit te willen voeren, aldus de schrijver. Ziedaar de conclusie – en de rode draad waarmee de bestsellerauteur het Midden-Oosten van 10.000 jaar geleden en de lhbti-emancipatie anno nu in 150 pagina’s met elkaar kan verbinden.

Behapbaar en logisch

Harari is historicus en filosoof en een even bevlogen als ondernemende auteur. In zes jaar tijd verkreeg hij wereldfaam met een trilogie over de (evolutionistische) afkomst en de toekomst van de mens. Van het eerste deel ”Sapiens. Een kleine geschiedenis van de mensheid” (2014) gingen miljoenen exemplaren over de toonbank, in tientallen talen. Sindsdien herhaalt hij zijn boodschap in steeds andere vormen en met steeds hoge verkoopcijfers. Eerst in een driedelige graphic novel-serie (het laatste deel verschijnt begin 2024) en nu in een kinderboekenserie. ”Waarom de wereld niet eerlijk is” is het tweede deel in die reeks.

Het mag gezegd, ”Waarom de wereld niet eerlijk is” is een aantrekkelijk vormgegeven boek. De luxe uitgevoerde hardcover valt op door zijn kleurrijke pagina’s boordevol passende illustraties. Door middel van aansprekende dialogen en concrete voorbeelden, zo geschreven dat kinderen vanaf een jaar of elf ze gemakkelijk kunnen begrijpen, maakt Harari ingewikkelde materie –over maatschappelijke ontwikkelingen, epidemieën en macht bijvoorbeeld– gemakkelijk toegankelijk.

Van het boek valt dan ook veel te leren, ook als je kritisch tegenover de evolutietheorie staat en Harari’s ideeën maar zozo vindt. Wat daarbij helpt, is dat de auteur zijn boodschap niet met gestrekt been brengt. De ontwikkelingen die hij beschrijft, zijn behapbaar en klinken logisch.

Toch gaat het verhaal gaandeweg knellen. Dat begint als Harari verhalen introduceert als een machtsmiddel – en godsdienst neerzet als een manier om de baas te blijven. Als dan ook nog regenboogideologie en onderdrukking er aan de haren bij worden gesleept en lezers worden aangespoord om moeilijke verhalen te veranderen, rest maar één conclusie: Harari licht met dit fraai vormgegeven boek vooral een hele generatie kinderen eenzijdig voor. Dat is niet helemaal eerlijk.