Reformatorische vrouwen worstelen in toenemende mate met een genderkloof en hebben behoefte aan een open gesprek over de rol van man en vrouw. Die boodschap klonk zaterdag tijdens een studiedag van het Dutch Biblebelt Network, waar opvallend veel vrouwen en opvallend weinig mannen aanwezig waren.
Genderkloof in de Biblebelt is het thema van de elfde studiedag van het Dutch Biblebelt Network (DBBN), die gehouden wordt in het gebouw van Driestar educatief in Gouda. Aan de achterwand van het zaaltje prijken voor deze gelegenheid zwart-witfoto’s van twaalf vrouwen die in de negentiende, twintigste en huidige eeuw een belangrijke rol hebben gespeeld in de reformatorische gezindte. Zoals Johanna van Driel (1893-1927), die in 1926 het initiatief nam tot de oprichting van de Bond voor Nederlandsch Hervormde Meisjesverenigingen op Gereformeerde Grondslag. Of mevrouw Mijnders-van Woerden (1921-2020), stuwende kracht achter verschillende zendingsorganisaties.
In de goedgevulde zaal zit een publiek van jong tot oud, velen met een schrijfblokje op schoot. Wat haar opvalt, vertelt Anneke Pons-de Wit, die het thema namens het DBBN introduceert, is dat er in de tien eerdere edities van deze studiedag meer mannen aanwezig waren. Waarom ze zijn weggebleven weet Pons, cultuursocioloog aan de Katholieke Universiteit Leuven en secretaris van het DBBN, niet van iedere man. Eén afmelding die ze kreeg, deelt ze met de zaal. Het is van iemand die zegt eerder met veel genoegen de netwerkdagen bezocht te hebben. Hij schrijft het onderwerp, de plaats van de vrouw, prachtig te vinden voor zo’n studiedag. „Maar hoe kunnen we hierover spreken als er niemand tegengas komt geven?”, vraagt hij zich vervolgens af. „Als er alleen maar vrouwen spreken is de boodschap al duidelijk. Echt een gemiste kans. Hopelijk komt er D.V. in een volgend jaar weer een mooi en boeiend onderwerp waarbij de degens op hoog niveau gekruist kunnen gaan worden.” Gelach klinkt in de zaal. Pons: „Wij vrouwen kunnen blijkbaar niet van mening verschillen of op hoog niveau discussiëren.”
Stille revolutie
De genderkloof gaapt steeds breder, stelt Pons. Er is volgens haar een „stille revolutie” gaande onder refovrouwen. Ze zijn hoger opgeleid dan hun moeders en oma’s en ze werken vaker buitenshuis. Niet alleen uit financiële nood, maar ook en vooral omdat ze zichzelf wilde ontplooien, wijst onderzoek van het Reformatorisch Dagblad uit 2019 uit. De levens van vrouwen in de Biblebelt nu zijn dus heel anders dan een aantal decennia geleden. Maar op plaatsen waar mannen de macht uitmaken, lijkt alles bij het oude te blijven, stelt Pons. Ze laat foto’s zien van een kerkelijke synode en van een plaatselijk SGP-team, bestaande uit enkel heren. De revolutie is stil, stelt Pons, omdat er nauwelijks aandacht voor is. Het RD schrijft er een enkele keer over, en dan vaak in artikelen die waarschuwen tegen liberale invloeden.
Die dubbelheid –aan de ene kant als vrouw hoogopgeleid zijn en een goede baan hebben en aan de andere kant zien dat er op bepaalde plekken geen ruimte is voor jouw geluid– kan vrouwen in serieuze problemen brengen. Dat illustreert Pons met een aantal voorbeelden. Ze noemt een single vrouw, lid van een gereformeerde gemeente en in het dagelijks leven rechter, die in de kerk niets te zeggen had. De situatie voelde voor haar „schizofreen”. De religieuze wereld botst met de dagelijkse praktijk. Doel van deze dag: het gesprek voeren over deze zaken.
Ambitieus
Dat doet bijvoorbeeld Gonda van den Heuvel, voorzitter van Sapientia, het netwerk van SGP-vrouwen dat drie jaar geleden werd opgericht. Van den Heuvel, die tijdelijk weer een dag per week op haar oude werkplek bij de Eurofractie van de SGP is teruggekeerd, spreekt over de vraag: Dien jij op de plek waar je geroepen bent? Rond die vraag cirkelen veel gesprekken in Sapientia, vertelt ze. „In hoeverre mag je als vrouw ambitieus zijn, mag je je kind naar de oppas brengen, en hoeveel dagen dan, moet je helemaal thuisblijven als je moeder wordt? Al die dilemma’s komen langs.”
Voor Van den Heuvel is haar gezin met jonge kinderen de plek waar ze zich nu geroepen voelt. Maar dat hoeft zeker niet in ieder gezin zo te zijn, stelt ze ook. „Niet iedere man is een goede bestuurder, en niet iedere vrouw blinkt uit in het huishouden. Doen we onszelf niet tekort als we echtparen een keurslijf opleggen?” Voor Van den Heuvel valt de rolverdeling tussen man en vrouw, ook met het oog op Bijbelplaatsen als Spreuken 31, onder de christelijke vrijheden. Gezin, merkt Van den Heuvel op, moet zowel voor de vrouw als voor de man de eerste roeping zijn.
Scheppingsorde
Ook Paula Schot, moeder van twee kinderen van drie en bijna vijf jaar oud en wethouder in de gemeente Schouwen-Duiveland, breekt een lans voor het gezin. Zij spreekt dit jaar de zevende Biblebelt Lezing uit. Instabiele gezinnen zijn funest voor scheidende ouders, voor hun kinderen en voor de samenleving als geheel, toont Schot aan met allerlei cijfers. Het huwelijk is de basis voor een stabiel gezinsleven, vervolgt Schot. Ze vindt de scheppingsorde prachtig, maar is wel kritisch op hoe die uitgelegd wordt. „De scheppingsorde is in de reformatorische wereld gebruikt om vrouwen thuis te houden en niet te laten participeren in de samenleving.” De klassieke rolverdeling tussen man en vrouw is echter eerder cultureel bepaald dan Bijbels, stelt Schot. Mannen én vrouwen worden in de Bijbel opgeroepen om hun talenten te gebruiken, en niet te begraven. „De dienstknecht die dat doet in de gelijkenis wordt lui en slecht genoemd. Niemand wil dat toch?”
Werken naast het gezin is voor vrouwen in de reformatorische gezindte al jaren geen taboe meer, analyseert Schot. „Sterker nog, ik durf te stellen dat de reformatorische zuil bestaat bij de gratie van de werkende vrouw.” Krijgt een vrouw echter een hogere functie, of werkt ze fulltime, dan komt dat haar op kritiek te staan. En dat komt, volgens Schot, doordat velen ten onrechte stellen dat de tekst waarin staat dat de man het hoofd van de vrouw is, niet alleen binnen, maar ook buiten het huwelijksleven geldt. Dan is er weinig tot geen ruimte voor vrouwen op hoge posities. Onterecht, in de ogen van de eerste vrouwelijke SGP-wethouder. Schot pleit dan ook voor minder oordeel naar vrouwen en echtparen die andere keuzes maken. „Bekritiseer elkaar niet direct, maar voer een open gesprek.”
