De biografie was al klaar toen Tim Keller in mei aan alvleesklierkanker overleed. Auteur Collin Hansen ging vooral na wie de Amerikaanse predikant maakten tot wie hij was. Wie hem het meest beïnvloedde? „Zijn vrouw Kathy.”
Keller, stichter van Redeemer Presbyterian Church in hartje New York City en schrijver van tientallen boeken, wordt gezien als een van de meest invloedrijke predikanten van de afgelopen decennia. De Amerikaanse theoloog Hansen, hoofdredacteur van het evangelicale platform The Gospel Coalition (TGC) en uitvoerend directeur van het Keller Center for Cultural Apologetics, tekende zijn levensloop op. De Nederlandse vertaling van het boek, met de titel ”Tim Keller. Zijn spirituele en intellectuele vorming” (uitg. Van Wijnen), wordt maandag in Almere gepresenteerd. Dat gebeurt op het tweedaags congres ”Het Evangelie in een seculiere tijd: wat we kunnen leren van Tim Keller”, van de Nederlands-Vlaamse afdeling van TGC.
Warme gevoelens kreeg Hansen (42) niet direct, toen hij Tim Keller in 2007 voor het eerst ontmoette. De journalist verzamelde materiaal voor zijn boek ”Young, Restless, Reformed” (Jong, rusteloos, gereformeerd), waarin hij verslag deed van de opmerkelijke herleving van het calvinisme, vooral onder jongeren. „Keller was een beetje afstandelijk”, zegt Hansen door de telefoon. „Ik wilde hem interviewen, maar hij was niet geïnteresseerd. Een jaar later was Keller beroemd. Zijn boek ”In alle redelijkheid” stond hoog op de bestsellerslijsten. Later werkte hij overigens wel mee. Keller hield er nu eenmaal niet van om de aandacht op zichzelf te vestigen.”
Het contact met Keller begon als een koude douche. En later, toen u hem beter leerde kennen?
„Laten we zeggen: het contact was aanvankelijk niet warm. Maar dat veranderde in de loop der jaren. Soms stuurde hij een bemoedigende e-mail of belde hij onverwacht om te vragen hoe het met mij ging. En vanaf het moment dat hij de diagnose kanker kreeg, in 2020, gebeurde dat nog vaker – tot hij dit voorjaar aan zijn ziekte overleed.”
Wat leerde u van Keller?
„Ik denk dat ik dezelfde ervaring heb als veel andere mensen die Kellers boeken lezen en naar zijn preken luisteren: de verwondering over de genade van God. Die had een diepgaand effect op mijn ziel.
De manier waarop Keller het christelijk geloof verdedigde en voor moderne mensen verwoordde, bijvoorbeeld in zijn boek ”In alle redelijkheid”, heeft ook veel invloed op mijn carrière gehad. Eerst in mijn werk voor The Gospel Coalition, maar dit jaar ook in het Keller Center for Cultural Apologetics dat we zijn gestart.”
Keller legde zonde vooral uit als afgoderij. Is dat de beste manier om er in de huidige cultuur over te spreken?
„Er zijn natuurlijk verschillende manieren waarop je in de samenleving over zonde kunt praten, bijvoorbeeld in termen van schuldgevoel. Keller legde vooral de nadruk op afgoderij: mensen overtreden het eerste gebod –„Gij zult geen andere goden voor Mijn aangezicht hebben”– en daarom ook de negen andere. Dat is dus de essentie van afgoderij: zelfs goede dingen kunnen de plek van God innemen en afgoden worden.
De laatste tijd zocht Keller naar manieren om met mensen over hun identiteit te spreken. We denken dat het allemaal om ons individu draait, om vrijheid. Maar feit is dat we gewoon met de stroom meegaan en doen wat iedereen doet. Mensen worden diepgaand gevormd door de verwachtingen van anderen. Maar, zei Keller, het enige, zekere fundament van een identiteit is het Evangelie. Hij heeft zijn gedachten hierover nooit helemaal kunnen uitwerken.”
Wie Keller wil begrijpen, moet de voetnoten in zijn boeken lezen, schrijft u in de biografie. Waarom?
„Wat Keller schreef, was altijd interessant. In zijn voetnoten lijkt het alsof je met een wiskundige spreekt, die uitlegt hoe hij tot een bepaalde berekening is gekomen. Hier zie je zijn geest aan het werk: deze gedachte heb ik uit dit boek, die uit deze lezing of dit tijdschrift.”
Wie beïnvloedde Keller het meest?
„Dat is Kathy, zijn vrouw. Omdat ze hem kennis liet maken met de schrijvers en theologen die later veel voor hem zouden betekenen. Zoals C.S. Lewis op het gebied van apologetiek en literaire methode, of Jonathan Edwards in zijn visie op opwekking.
De laatste jaren raakte Keller vertrouwd met de werken van de Nederlandse theoloog Herman Bavinck, vooral door recente Engelse vertalingen. Daardoor begon hij zich explicieter te identificeren met de Nederlandse neocalvinistische traditie, die orthodox wil zijn in een moderne tijd.”
Keller maakte nooit een theologische omzwaai?
„De beslissingen die hij als jongeman op het seminarium nam, werkten heel zijn leven door. Bijvoorbeeld in zijn visie op vrouwelijke ambtsdragers – die hij afwees. Er was dus veel continuïteit in zijn denken. Vergelijk het met de jaarringen in de stam van een boom. Af en toe kwam er een laag bij: zoals de betekenis van George Whitefield voor evangelisatie, of het belang van de puriteinen, geïnspireerd door mensen als D. Martyn Lloyd-Jones.”
Een heel origineel denker was Keller dus niet.
„Niet in de zin zoals wij vaak een origineel denker aanduiden: een Galilei of een Einstein die met iets nieuws komt en zegt dat alle anderen ongelijk hebben. In die zin was Keller niet origineel, nee. Het originele aan hem was wel dat hij honderd verschillende bronnen kon combineren tot een samenhangend wereldbeeld. En dat aan gewone mensen kon overbrengen.”
Uw boek gaat vooral over de invloed van anderen op Keller. Maar wie beïnvloedde hij?
„Ik denk dat het niet overdreven is om te zeggen dat Keller een van de belangrijkste kerkleiders van de 21e eeuw tot nu toe is. De massale herdenkingsdienst die in augustus in de St Patrick’s Cathedral in New York plaatshad, laat daar iets van zien. Mensen spreken over hem zoals ze dat ook over theologen als John Stott, James Packer of Francis Schaeffer doen. Er wordt nog steeds naar hem geluisterd. Het zal moeten blijken of latere generaties dat nog steeds zullen doen.”
