Door een zeldzame genetische aandoening miste de vrouw, die anoniem wenst te blijven, een baarmoeder en een vagina. Omdat ze graag kinderen wilde, ging ze op zoek naar iemand die een baarmoeder wilde afstaan. Haar 40-jarige zus, die al twee kinderen had en vond dat haar gezin compleet was, bleek daartoe bereid te zijn.

Een team van zo’n twintig Britse artsen voerde de operatie in februari uit. De hele procedure, inclusief het uitnemen van de baarmoeder bij de donor en het plaatsen ervan bij de ontvanger, nam bijna achttien uur in beslag. Tijdens de operatie verloor de ontvanger 2 liter bloed.

Vijf dagen na de operatie mocht de donor weer naar huis voor herstel. De ontvanger werd na tien dagen ontslagen uit het ziekenhuis. Dat kon niet eerder omdat ze veel vocht verloor. Na haar ontslag werd zij nauwlettend in de gaten gehouden. In de eerste maand diende ze twee keer per week naar het ziekenhuis te komen voor controle. Nadien werd dat een keer per week.

„Na drie menstruaties, waarbij echo’s aantonen dat het baarmoederslijmvlies telkens weer aangroeit, is de baarmoeder functioneel”, meldden de onderzoekers dinsdag in BJOG, een medisch tijdschrift voor gynaecologen. „Ook is er tot nu toe geen bewijs voor afstoting.”

Konijnen

De baarmoedertransplantatie is in het Verenigd Koninkrijk een primeur. Er ging meer dan 25 jaar aan onderzoek aan vooraf, schrijven de artsen in BJOG. Daarbij hebben ze de procedure uitgebreid getest op dieren, waaronder konijnen, varkens en schapen.

De operatie was een „groot succes”, vertelde hoofdonderzoeker prof. Richard Smith woensdag aan de BBC. „Het moment was emotioneel. Ik denk dat we allemaal een traantje hebben gelaten.”

Volgens transplantatiearts Isabel Quiroga was de ontvanger verheugd. „Ze was euforisch en hoopt dat ze niet slechts één, maar wel twee baby’s kan krijgen.”

Wereldwijd is de operatie al vaker uitgevoerd: zeker negentig keer. Tot nu toe zagen bijna vijftig baby’s het levenslicht dankzij een getransplanteerde baarmoeder. De eerste keer was in 2014 in Zweden.

Vrouwen met een donorbaarmoeder maken meestal gebruik van reageerbuisbevruchting (ivf) om zwanger te worden. Ook dienen ze afweeronderdrukkende medicatie te gebruiken, om afstotingsverschijnselen te voorkomen.

Experiment

Mr. Diederik van Dijk, directeur van NPV-Zorg voor het leven, vindt de baarmoedertransplantatie een „technisch hoogstandje”. Tegelijk is hij kritisch. „Het gaat hier niet om een levensreddende transplantatie, zoals bij een nier of een lever, maar om een manier om tegemoet te komen aan de kinderwens van de vrouw. Dat is een verschil, al wil ik niet laconiek doen over hoe sterk dat verlangen kan zijn.”

Bezwaarlijk vindt Van Dijk ook de grote risico’s die aan de behandeling kleven. „Het betreft een zeer ingrijpende operatie én vraagt veel inzet van stevige medicijnen om afstoting te voorkomen. Zwanger worden na zo’n operatie brengt bovendien serieuze risico’s met zich mee, zoals een miskraam. In feite is het een experiment met het ongeboren leven.”

Zijn derde punt van kritiek betreft de kosten van de operatie, naar schatting zo’n 30.000 euro. „Tegelijkertijd staat veel basale zorg op knappen. Hoe verantwoordelijk is het dan om zo veel geld te steken in een baarmoedertransplantatie? Geld kunnen we maar één keer uitgeven.”

Draagmoederschap

Ook medisch ethicus prof. dr. Henk Jochemsen, voormalig directeur van het Lindeboom Instituut, ziet meer nadelen dan voordelen. „Ik zeg niet direct dat baarmoedertransplantatie niet mag, maar heb er wel grote moeite mee. Vrouwen die onvruchtbaar zijn en toch een kind willen, zou ik liever op alternatieven wijzen, zoals adoptie.”

Net als Van Dijk noemt Jochemsen de risico’s voor de vrouwen en het te verwekken kind en de kosten van de operatie. Daarnaast is hij terughoudend vanwege het feit dat de donorbaarmoeder hooguit twee zwangerschappen meegaat en daarna verwijderd dient te worden. „Baarmoedertransplantatie is een tijdelijke voorziening om iemand de ervaring van het dragen van een kind te geven. Dat daarvoor zo veel inspanningen nodig zijn, vind ik erg ver gaan.”

Anderzijds acht Jochemsen baarmoedertransplantatie principieel gezien minder verwerpelijk dan bijvoorbeeld draagmoederschap of eicel- of spermadonatie. „In die gevallen haal je het genetische of biologische aspect los van het sociale. Het kind is dan genetisch niet verwant aan zijn moeder of het wordt door een andere vrouw gedragen. Dat vind ik problematisch.”