Wat is Earth Overshoot Day voor een dag?

Het is de datum waarop de mensheid op aarde evenveel hulpbronnen verbruikt heeft als de aarde in één jaar kan aanmaken. Hoe eerder die dag in het jaar valt hoe meer wereldbollen de mensheid nodig heeft voor haar levensstijl. Voor 2023 zijn dat er 1,7. Idealiter ligt de datum elk jaar op zijn vroegst op 31 december of nog later. Anders put de mens de schepping uit en komt de leefbaarheid van de planeet in het gedrang.

Overshoot Day valt te vergelijken met het budget van een huishouden. Als je jaar op jaar meer uitgeeft dan er inkomt, moet je het spaargeld aanspreken. Wanneer vervolgens dat geld op is, houd je het nog even vol door schulden te maken. Uiteindelijk komt er onherroepelijk een moment dat ook dat niet meer gaat. Je raakt aan lager wal.

Terug naar Overshoot Day. Vanaf 2 augustus spreekt de mensheid dus de ecologische reserves van de aarde aan. De rest van het jaar leeft de mens ten koste van de planeet en ten koste van toekomstige generaties.

Hoe wordt de datum berekend?

De berekening bestaat uit twee belangrijke onderdelen. De eerste is direct landgebruik, bijvoorbeeld voor de teelt van aardappelen, rijst of ander voedsel. Onder landgebruik valt verder het verbouwen van katoen voor kleding, bosbouw voor hout en de ruimte die in gebruik is voor wegen en steden.

Het tweede deel van de berekening gaat over de uitstoot van broeikasgassen, zoals CO2. De geproduceerde CO2 wordt omgerekend naar het fictieve aantal hectare bos dat nodig is om de uitgestoten CO2 weer vast te leggen. Bomen en planten binden immers koolstof uit de lucht met behulp van fotosynthese.

Is 2 augustus een keiharde datum?

Nee. Het is goed om te beseffen dat het geen exacte datum is. Het betreft een schatting door de organisatie Global Footprint Network op basis van allerlei data en berekeningen. Deze methode voor het berekenen van de ecologische voetafdruk van mensen geldt ondertussen wel als de internationale standaard.

Overigens is de methodiek niet uitputtend. Zo krijgen niet alle duurzaamheidsthema’s aandacht. Zo ontbreken milieuverontreiniging, de stikstof- en fosfaatproblematiek en de teruggang van biodiversiteit. Prof. dr. Mark Huijbregts, hoogleraar integrale milieuanalyse aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, zei daarover in 2019 tegen het RD: „Als die zaken in de berekening zouden zitten, kwam de datum nog vroeger in het jaar te liggen.”

Welk effect hebben klimaatmaatregelen op de datum?

Het afgelopen decennia zetten overheden wereldwijd veel klimaatbeleid in gang om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Dat werpt langzamerhand zijn vruchten af. De wereldwijde uitstoot van CO2 stijgt de laatste tien jaar amper meer, al is er ook nog geen daling ingezet. Die afvlakking is ook terug te zien in de datum van Earth Overshoot Day. Die blijft al sinds 2010 rond begin augustus hangen (zie grafiek ”Earth Overshoot Day”).

De coronacrisis valt ook goed terug te zien in de grafiek. In het jaar 2020 werd er –door lockdowns– beduidend minder CO2 uitgestoten. Die trend heeft zich echter niet doorgezet. In 2022 kwam Overshoot Day recordvroeg: op 28 juli.

Hoe verschuift de datum weer naar achteren?

Hoe minder mensen consumeren, hoe kleiner de ecologische voetafdruk. Sober leven of consuminderen helpt. Dan gaat het over de aanschaf van apparaten tot het kopen van kleding en over energiegebruik tot voedselconsumptie.

Zo zou de datum 17 dagen opschuiven als men wereldwijd 50 procent minder vlees zou verorberen en in plaats daarvan plantaardig eet. Het halveren van voedselverspilling zorgt voor 13 dagen respijt. In beide gevallen scheelt dat veel hectare grond voor landbouw.

De grootste klapper kan gemaakt worden door de CO2-uitstoot terug te dringen. Bijvoorbeeld door groene energie te gebruiken of elektrisch te rijden. Als de mensheid de helft minder broeikasgassen zou uitstoten, verzet dat Overshoot Day met 93 dagen. Daarmee zou een duurzame omgang met de aarde in zicht komen.