Het Israëlische parlement heeft maandag een eerste stap gezet in een proces waarin de macht van rechters wordt beperkt. De regering, die een meerderheid heeft van vier zetels in de Knesset, ziet het als een noodzakelijke stap omdat in Israël het hooggerechtshof bepaalde besluiten of benoemingen door de regering kan terugdraaien.
De ingewikkelde verhouding tussen de wetgevende en rechterlijke macht in Israël heeft alles te maken met het feit dat het land geen grondwet kent en geen controlerende Eerste Kamer. Volgens de coalitie onder leiding van premier Netanyahu zijn wijzigingen in de verhouding tussen parlement en rechterlijke macht dan ook noodzakelijk. Volgens de oppositie leiden deze wijzigingen juist tot het einde van de democratische rechtsstaat.
De afgelopen maanden is het land in de ban van grote demonstraties tegen en voor de plannen van de regering. Beperkten die tegendemonstraties zich eerst tot zaterdagavonden na de sabbat, inmiddels ligt het openbare leven, zeker in Jeruzalem, zo goed als stil. Tegenstanders –en ook veel voorstanders– van de veranderingen zijn het erover eens dat Israël een politieke crisis doormaakt die geen precedent kent in de geschiedenis. De verhitte discussies veroorzaken grote scheuren in het sociale weefsel van de Israëlische maatschappij. Zelfs in het voor het kleine land zo belangrijke leger zijn er protesten. Zo hebben tal van reservisten aangegeven dat ze niet willen dienen onder een in hun ogen dictatoriaal bewind. Ook in de partij van premier Netanyahu, de Likud, zijn veel leden uiterst bezorgd over wat er momenteel in Israël gebeurt. Ook zij hebben, evenals president Herzog, die een vooral ceremoniële rol vervult, aangedrongen op een compromis. Maar zowel rechtse partijen in de regering als sommige protestleiders willen van geen compromis weten.
Een zware verantwoordelijkheid rust in deze crisis op de schouders van premier Netanyahu. Hij laat zich gijzelen door ministers die roepen dat wanneer hij nu bereidheid toont tot een compromis ze de regering laten vallen. En de opiniepeilingen laten zien dat de huidige regering bij zulke verkiezingen veel kan verliezen, waardoor de kansen voor Netanyahu om opnieuw een regering te kunnen vormen met rechtse en ultraorthodoxe partijen klein lijken.
De premier van Israël laat met zijn houding zien dat hij de titel staatsman niet verdient. Want een staatsman drukt zulke ingrijpende maatregelen er niet met zo’n kleine meerderheid doorheen, maar stelt alles in het werk om tot een compromis te komen. Juist omdat het inzicht dat veranderingen nodig zijn breder leeft dan alleen in de regering. Nu wordt echter de cohesie in de samenleving op het spel gezet én ook een verkeerd visitekaartje afgegeven richting de vijanden van het land. Verdeeldheid speelt hen immers in de kaart.
Als de geschiedenis van Israël trouwens iets duidelijk maakt, dan is het wel dat bedreigingen voor het voortbestaan van de natie niet alleen van buitenaf maar net zo goed van binnenuit kunnen komen.
